Meer dan kleur alleen

Jip Hinten
Installatiefoto Otto Berchem - Dive for Dreams, 2017, Ellen de Bruijne Projects

Synesthesie is een aandoening waarbij door een vermenging van de zintuigen kleuren een smaaksensatie oproepen, geluiden zichtbaar worden, of bij het lezen van letters en cijfers kleuren worden ervaren. Het is een van de onderliggende thema’s in het werk van Otto Berchem en zijn presentatie Dive for Dreams, dat nu te zien is bij Ellen de Bruijne Projects. Het is zijn vijfde tentoonstelling bij de galerie, waar de kunstenaar al sinds 2000 aan verbonden is.

Berchem onderzoekt sociale en visuele codes, waarbij hij focust op de relaties tussen taal, architectuur, geschiedenis en poëzie. Zijn onderzoek werkt hij uit in verschillende media, waaronder schilderkunst, video, fotografie en publieke interventies. Deze zijn allen vertegenwoordigd in de huidige tentoonstelling.

Een rij vrolijk gekleurde bezems leunen nonchalant tegen de witte muren van de grote ruimte. Ook hangt er eentje aan de muur, die de aandacht vestigt op schilderijtjes met subtiele grijze vlakken. Verstopt in het kantoor vind je een serie foto’s. Wie goed kijkt ziet dat de kleurvlakken op de foto’s wel erg veel lijken op de compositie van de muurschildering recht tegenover de ingang en de schilderijtjes in de grote ruimte. Ook de nieuwste film van Berchem, Inverted Americas (2017), is in deze presentatie te zien. De film is een videoloop van een vlaggenmast met de vlaggen van de Verenigde Staten en Colombia. Het absurde in dit werk zit in wat je ogen proberen waar te nemen. De vlaggen hangen verkeerd om aan de vlaggenmast, die op zijn beurt weer op zijn kop wordt getoond. Duidelijk is dat je zonder achtergrondinformatie bij het werk van Berchem niet veel verder komt dan een redelijk aangename visuele ervaring. Wil je er meer uit halen dan is enig onderzoek vereist.

Om te beginnen heeft Berchem zijn eigen “chromatische alfabet” ontwikkeld, waarbij elke letter vervangen wordt door een kleur. De code is onder andere geïnspireerd op de teksten van Vladimir Nabokov en de Uruguayaanse Jorge Adoum, Peter Saville’s ontwerpen voor de eerste drie New Order albums, en de aandoening synesthesie. Door gebruik van zijn ‘kleurenalfabet’ herziet Berchem iconische foto’s en beelden, waarin hij op strategische wijze de aanwezige betekenissen, protestborden en slogans vervangt door kleuren om zo zijn eigen interpretatie van de situaties te geven. Op dezelfde manier vormt elke bezem een ander woord. Wie goed kijkt, en de titels tot zijn of haar beschikking heeft, kan zo de boodschap van Berchem ontcijferen.

Naast de solopresentatie van Berchem is ook de film A Beautiful Living Thing (2015) van Ross Birrell te zien. Begeleid door vioolmuziek worden schrijnende beelden getoond van de Mackintosh bibliotheek van The Glasgow School of Art, die in 2014 is gesneuveld in een onopzettelijke brand. In tegenstelling tot het werk van Berchem, is bij Birrell de boodschap makkelijker te begrijpen. De verkoolde boeken en meubels, gesprongen ramen en zwartgeblakerde sculpturen moeten duidelijk een gevoel van nostalgie en emotie oproepen. En, hoewel de beelden mooi zijn om naar te kijken, hebben ze bij lange na niet de impact die je zou verwachten. Of dit komt door de overbelichte ruimte waarin het werk wordt getoond, of een gebrek aan diepgang in het werk zelf is om het even. Naast elkaar getoond laten de werken van Birell en Berchem zien dat makkelijke kunst niet altijd de beste is.

Installatiefoto Otto Berchem - Dive for Dreams, 2017, Ellen de Bruijne Projects
Installatiefoto Otto Berchem - Dive for Dreams, 2017, Ellen de Bruijne Projects