Wie de plattegrond van de deelnemers aan de 27e editie van Art Amsterdam voor zich houdt ziet een plattegrond van een stadion, een arena. Aan weerszijden de goals, die hier het parkterras en het zuidterras heten. Met op het speelveld de spelers, door Art Amsterdam aangeduid als een mix van ‘het jongste talent’ en ‘gevestigde namen uit de naoorlogse beeldende kunst’. Tot hier de vergelijking. Breekpunt in de gelijkenis met een speelveld is de pontificaal in het centrum geplaatste groepsstand, genaamd No Holds Barred.

No Holds Barred biedt ruimte aan 12 kunstprojecten. De titel is ontleend aan het Amerikaanse show-worstelen en betekent ‘geen restricties, geen regels’. In de context van Art Amsterdam betekent het een vrijplaats, een moment onaangedaan door de wereld van geld, markt, vraag en aanbod.

Eén van deze 12 projecten is een videoinstallatie van de Zuid Afrikaanse Simon Gush (1981), getiteld In the Company Of (2008). Komisch, zo op het eerste gezicht. Het werk toont een registratie van tien voetballende jongemannen op een rangeerterrein. Door de overdwars liggende treinsporen stuitert de bal steeds in onverwachte richtingen of komt klem te zitten tussen een wissel. Meer flipperkast dan voetbal.

Witte lijnen over rails en grind markeren de grenzen van het speelveld. Het terrein met op de achtergrond de gerangeerde wagons is – op de voetbalteams na – verlaten. Geen spoor van menselijke aanwezigheid, laat staan publiek. Het roept bij mij een associatie op met het werk van de Dogma 95 filmmakers, die zich vrijwillig beperkende regels oplegden. De hindernissen belemmeren de controle over het spel. Een spel beheersen betekent het minimaliseren van toevalsfactoren binnen vastgelegde regels, maar hier wordt het toeval opzettelijk een handje geholpen.

Ik herinner me de film Zidane (2006) van Douglas Gordon en Philippe Parreno, waarbij het volgen van een voetbalwedstrijd een individuele aangelegenheid wordt door één van de spelers, Zinedine Zidane, op de voet te volgen. Betrokkenheid met de individuele speler zie je ook bij In the Company Of. Elke speler wordt individueel weergegeven door één speaker. De tien spelers hebben daarmee elk een eigen stem.

De spelers van In the Company Of zijn allen immigranten. Die wetenschap maakt het werk tegelijk een komisch understatement over de manier waarop immigranten zich proberen te handhaven in een cultuur waar zij niet thuis zijn. In het kader van Art Amsterdam is het werk slechts één ontregeld spel binnen een groter geheel van spelen.