Een overzichtsplattegrond, een exclusieve preview, rondleidingen, chatten met de galeriehouder. Uit alles blijkt dat de traditionele, fysieke kunstbeurs als model diende voor de VIP Art Fair 2.0, de ‘eerste online kunstbeurs ter wereld’. Tot voor kort waren beurzen ingebed in hun fysieke locatie. Daar zou vanaf nu wel eens verandering in kunnen komen. Er zijn minder faciliteiten, infrastructuur en organisatie nodig, terwijl er van transport- en verzekeringskosten geen sprake is. Een galeriehouder loopt dus veel minder risico.

Een plaats op VIP 2.0 is relatief goedkoop: met prijzen van 5.000 tot 20.000 dollar kun je voor grofweg de prijs van een grote advertentie in Artforum aanwezig zijn. Dat met de spanning en de hectiek ook een deel van de charme en voldoening van een ‘echte’ beurs verdwijnt, zal niet voor iedereen onoverkomelijk zijn. Een bezoek aan een website is immers zo gemaakt, de entree is een kwestie van een gratis gebruikersprofiel aanmaken en de beurs is gemakkelijk te doorzoeken op kunstenaar of prijsklasse.

In januari 2011 vond de eerste editie van de VIP Art Fair plaats. Die was niet succesvol. Vanwege aanhoudende technische problemen was de website slecht toegankelijk en viel de handel zwaar tegen. In de herkansing lijken alle groeipijntjes weggemasseerd en ontstaat er een duidelijker beeld van de aard en schaal van de onderneming. Er zijn 135 deelnemers uit de hele wereld, waarvan een groot aantal tot de top van de kunstwereld behoren, zoals Gagosian, Leo Castelli, Marian Goodman, White Cube en Shanghart. Nederland wordt vertegenwoordigd door Annet Gelink Gallery, die opvalt met een uitstekende groepspresentatie.

Er zijn transcendent-minimalistische werken van David Maljkovic en Wilfredo Prieto die doen verlangen om de originelen te zien. Meiro Koizumi’s video-installatie over de romantische variatie op gangbaar sociaal gedrag die televisie en film tentoonspreidt, doet uitkijken naar zijn aanstaande tentoonstelling in de galerie. Yael Bartana’s video The Recorder Player of Sheikh Jarrah toont een jonge Israëlische vrouw tijdens een solidariteitsprotest voor ontheemde Palestijnen uit Oost-Jeruzalem. Omgeven door soldaten speelt ze op een blokfluit de Internationale en het traditioneel hebreeuwse Ein li eretz a’heret (‘Ik heb geen ander land’). In een reactie geeft de galerie aan dat de beurs voor hen zeer goed is verlopen, met veel reacties en verkopen van kunstwerken in uiteenlopende media. David Zwirners blue-chipgalerie laat daarentegen een minder enthousiast geluid horen. Zwirner is teleurgesteld over zowel de verkoop als de gelegde contacten met verzamelaars.

Een groot minpunt van de beurs is dat het online-karakter totaal niet wordt uitgebuit. Het is bijvoorbeeld vreemd dat er niet veel meer video’s worden getoond. Op normale kunstbeurzen zijn deze impopulair, omdat het daar praktisch onmogelijk is langer dan een minuut geconcentreerd te kijken. Een computerscherm biedt echter zowel de afzondering als de rust om digitale bewegende beelden te bekijken. Want hoewel wij inmiddels gewend zijn kunst op internet te bekijken, toont VIP 2.0 op verkrampte wijze eens te meer dat de vertrouwde materialiteit en ruimtelijkheid van schilderijen en sculpturen zich uiteindelijk moeilijk naar een tweedimensionaal, digitaal medium laten transponeren.

Ook pogingen om de stands vertrouwder aan te laten voelen werken averechts. Men kan bijvoorbeeld op ‘scale’ klikken, waarna er een grijs silhouet van een poppetje naast het werk verschijnt. De suggestie van schaal is desalniettemin absurd, aangezien de denkbeeldige afstand van het silhouet tot het werk onbekend is. Wel kan erg ver op kunstwerken worden ingezoomd, maar videobeelden halen het Youtube-formaat nog niet eens. Internetkunstenaar Rafaël Rozendaal heeft bijvoorbeeld een solopresentatie bij Rhizome uit New York, waar zijn fraaie, als website opererende kunstwerken slechts met een kleine, statische afbeelding of via een link te bekijken zijn. Opvallend is ook hoe weinig galeriehouders gebruik lijken te maken van het feit dat de bezoeker meer nog dan in een fysieke ruimte volgens een vooraf bepaalde volgorde langs het werk wordt geleid.

Door niet genoeg van de voordelen van internet gebruik te maken, maar juist de fysieke beursconventies over te nemen in een digitale omgeving, stelt VIP 2.0 in artistiek opzicht teleur. De geïmpliceerde vergelijking tussen een white cube en een cyberspace is totaal niet haalbaar. De beweging naar de parallelwereld van het internet is echter niet te stuiten. VIP 2.0 heeft daarvoor als eerste een vorm gevonden die commercieel rendabel lijkt en het is goed mogelijk dat het de ogen op zich gericht kan blijven houden. Dit jaar staan er in ieder geval nog drie evenementen op stapel. Onafhankelijk van de retorische vraag of VIP Art Fair het experiment zal aanmoedigen of liever voor de grootste winstmarge zal gaan, lijkt het onvermijdelijk dat de online kunstbeurs zich tot een economisch levensvatbare vorm zal uitkristalliseren.