‘Eten jullie dit echt?’ schijnt presidentskandidaat Obama gezegd te hebben tegen een lekker dikke medewerker van een chocoladefabriek tijdens zijn verkiezingstour door Amerika. Het moet geklonken hebben alsof chocolade de duivel is. Voor balletmeisje Eszter uit Hongarije is dat ook zo. Kunstenaarstweeling L.A. Raeven (Heerlen, 1971) nam zowel haar als ballerina Barbara een vragenlijst af. Hij hangt aan de muur, als onderdeel van de installatie Nature’s choice (2002). Ze moesten invullen wat ze lelijk aan zichzelf vonden (buik, benen) wat ze niet van zichzelf mochten (chocola eten). Chocola is slecht, daar word je dik van. En dik worden is geen optie voor de meiden die klaar worden gestoomd voor een slopende carrière als prima ballerina.

Het Lloydhotel biedt als onderdeel van Tijdelijk Museum Amsterdam ruimte aan een tweetal installaties van de magere tweeling, die al sinds de jaren negentig focust op anorexia, op verstoorde schoonheidsidealen en op hun relatie als tweeling. De twee installaties zijn geen nieuw werk. Daardoor heeft de expositie, ingericht door Ellen de Bruijne Projects, wat weg van een pauzenummer, iets tussen de bedrijven door.

De installatie 5200 ml is bijvoorbeeld uit 2005. In de vide waar de culturele ambassadeur van het hotel huist, staan de lege pakken sap, magere yoghurt en cola light, naast een matrasje, en een gebroken schoteltje vol sigarettenpeuken. Op de muur wordt een meisje geprojecteerd, dat in korte tijd water en wijn drinkt, en magere yoghurt eet. In totaal 5200 ml op een dag, terwijl zo’n twee liter een gezond maximum is. Ze houdt haar eigen gewicht bij, na elke inname, en schrijft haar bevindingen in een schriftje. Naarmate de tekst vordert wordt ze bozer, ze haat water drinken, en haar handschrift is hanig en onleesbaar op de laatste pagina. Het meisje maakt zich zorgen over haar gewichtstoename, out of thin air, hoewel dat gemakkelijk zal verdwijnen – als ze naar het toilet is geweest.

Dit is typisch zo’n werk van L.A. Raeven: een publieke zelfkastijding in een wolk van sigaretten en caloriearme producten. Moeizaam om naar te kijken. Ze voerden al eerder jonge, magere modellen champagne tot ze erbij neervielen, ze hielden een feest in Witte de With en lieten alle resten achter: sigaretten, lege wegwerpbekers, vieze zooi.

Hun werk draait om henzelf. Zelfs als ze zo’n mager meisje filmen, zijn ze alleen bezig met hun eigen anorexia. Dat dat geen gezonde manier van leven is, zie je als toeschouwer natuurlijk zelf: aan de magerte, aan de voedsel-en drinkobsessie die uit de video’s spreekt, de hang naar sigaretten en alcohol als voornaamste voedingsstoffen. Het is een vorm van shockart. Publiek reageert steevast geschokt en een criticus sprak zijn bezorgdheid uit om het welzijn van de tweeling, naar aanleiding van hun expositie in het Schiedams museum vorig jaar. Op de website van het museum werd alle aandacht en uitgesproken stukken een teken van succes genoemd.

Maar het blijkt lastig, al dat navelstaren en die ongezondheid. Die jonge balletmeisjes (14 en 15 jaar oud), het meisje in het wit op het matras: ze lijken door de kunstenaars gekoesterde opvolgers. Je vraagt je af: worden ze nog net even over een laatste barrière heen geholpen, een zekere toekomst vol eetproblemen tegemoet? Dat is natuurlijk niet een-twee-drie gezegd, het is een serieuze psychische aandoening. Weliswaar gevoed door de behoefte om aan een ideaalbeeld te voldoen. En daar haalt L.A. Raeven deels de rechtvaardiging vandaan: hun werk zou een kritiek zijn op de maatschappij die perfectie eist. Omdat anorexia een typisch westerse aandoening is – daar waar vrouwelijke ronde vormen het ideaal zijn, zie je geen anorexia – zegt het wel iets over onze samenleving met haar verwrongen schoonheidsidealen.

Maar dan hangt er in de hoek een foto. Een van de kunstenaars staat met een meetlint in de hand naast zo’n jong balletmeisje en strekt haar arm uit. Dan dringt het besef door: als je naar die twee kijkt, gaat er gewoonweg dreiging van uit. Hier nog een grammetje af, en het is perfect, hoor je de bottige kunstenaar bijna zeggen tegen het kind.

Het is alsof L.A. Raeven de rücksichtslosheid viert waarmee magerte wordt nagejaagd. Maar er gaan stemmen op: het is hetzelfde verhaal, telkens net weer even anders. Is er een verzadiging mogelijk van het werk van L.A. Raeven? Het lijkt er wel op, ondanks hun nieuwere werk; fictionele documentaires rond mensen die een voedselobsessie hebben of die een zaaddonor zoeken voor hun ideale kind.

De reacties en recensies, zo koket door het Schiedams museum geclaimd als succes voor L.A. Raeven, kunnen ook gewoon terechte kritiek zijn. De grens tussen kunst en ziektebeeld is dun bij L.A. Raeven. Het duo is niet de enige die het persoonlijke leven centraal stelt. Neem nou bijvoorbeeld Erik van Lieshout, die in warrige roadmovies zijn eigen neurotische persoonlijkheid met enige zelfspot op de hak neemt. Bij L.A. Raeven zul je vergeefs naar enige zelfspot zoeken. Dat maakt hun werk soms ondragelijk eendimensionaal.