Voor de actieve tentoonstellingsbezoeker op zoek naar eigentijdse kunst, was er de afgelopen tijd op het gebied van de grootschaligheid veel te beleven. In mei opende in Las Palmas de expositie Commitment, en werden zowel de Major Art Fair en de KunstRAI gehouden. De M.A.F. zet zich af tegen de hypercommerciële KunstRAI, een kakofonie van stands met een hoeveelheid kunst, die niet altijd even boeiend of goed is.

De M.A.F. wil -volgens haar mission statement- niet alleen kunst verkopen, maar: "deze beurs spoort aan tot kritiek, een onderzoek naar eigen identiteit en mentaliteit'', terwijl de moloch KunstRAI gewoon pretentieloos kunst verkoopt.

Op de M.A.F. moet het geld nog verdiend worden met de verkoop van de kunst, terwijl in Las Palmas het geld alweer is uitgegeven aan de kunst. Commitment toont een keuze van 120 kunstenaars uit een enorm aantal kunstenaars die de afgelopen drie jaar gesubsidieerd zijn door het Fonds BKVB. Kunstenaar Edwin Janssen, (die samen met Tracy McKenna het kunstenaarsduo Ed and Ellis vormt) maakte deze keuze van kunstenaars, vormgevers, architecten en striptekenaars. De opzet van Commitment is te laten zien aan het publiek wat er met de belastingcenten is gebeurd. Wat je ziet, zijn overwegend de grote namen in de kunst, vormgeving en architectuur en strips.

Marc Bijl laat in zijn werk heel duidelijk de verbanden zien tussen subsidie en kunst. De foto waarop zijn buik prijkt met de getatoeëerde tekst ‘Deze buik is mede mogelijk gemaakt door het fonds voor de beeldende kunsten' is een onomwonden economisch statement: zonder geld geen eten, en kunst maken is, plat gezegd, ook een manier van geld verdienen, mede dankzij het Fonds BKVB. De titel van de tentoonstelling suggereert dat de kunstenaars zich ergens mee verbinden, een commitment aangaan. Dit kun je vertalen naar een maatschappelijk bewustzijn, of een sociale ideologie die uit het werk van de kunstenaars naar voren treedt. Dit lijkt vooral bij de architectuurafdeling het meest aan de orde te zijn. In ontwerpen reageert bijvoorbeeld MVRDV op behoeftes uit de samenleving, met de stapelarchitectuur om in volle gebieden toch ruimtelijkheid te creëren. Betrokkenheid zie je ook terug in het filmpje van Joost Conijn (Houtauto), waarin hij een reis naar Oost-Europa onderneemt in een zelfgebouwde houtauto, onderweg hout hakkend en communicerend met de mensen die hij tegenkomt. Conijn verbindt zich aan zijn avontuur, geeft een wild idee een vorm en een uitwerking en doet alles wat nodig is om zijn plan gestalte te geven. Doordat hij zijn avontuur heeft vastgelegd, ontstaat een beeld van een wereld zo dichtbij, maar toch zo veraf. Zo zien we hoe bijvoorbeeld een oud vrouwtje in Roemenië in een kaal huis zorgvuldig een bordje ondefinieerbare witte brei opschept voor Conijn, die gastvrij binnen is genood. De armoede en de eenvoud zijn in schril contrast met een gemiddeld huishouden in West- Europa.

Een commitment met de eigen habitat is de biologische keuken van Schie 2.0, een bureau dat met ideeën voor een autarkisch huis inspeelt op het veranderende milieu. De zelfvoorzienende keuken staat opgesteld naast de spoelbak grote planten, vers om zo op te eten. Commitment is wel degelijk aanwezig in de tentoonstelling, maar daarnaast zijn ook behoorlijk wat kunstenaars vertegenwoordigd met werk, dat geheel op zichzelf staat.

De tentoonstelling Commitment wil een tentoonstelling zijn, waarin een concept de lading dekt. Maar het jasje wringt: het commitment lijkt overwegend vooral dat van het Fonds aan de beeldende kunstenaars te zijn. Het Fonds laat zien welke kunstenaars ze steunt en kiest daarvoor de bekende namen. De vraag rijst: geeft subsidie de al bekende kunstenaars een extra impuls of wil het Fonds scoren door zoveel mogelijk grote namen neer te zetten?

Dan de M.A.F., die ongeveer gelijktijdig werd gehouden. Een beurs van een dertigtal vooraanstaande galeries, waarvan enkele de KunstRAI al een of meerdere jaren de rug hebben toegekeerd. De beurs moet een zoektocht naar vraag en antwoord zijn. Verschil betekent vrijheid, en ongelijke gevallen dienen als zodanig te worden behandeld. Het verschil in de kunst ontstaat doordat niemand volledig gelijk is aan de ander. ‘Gelijkheid is dodelijk' kopt de flyer. Ook: ‘opportunisme viert hoogtij' en ‘incidenten leiden tot vernauwende en benauwende maatschappelijke visies'. Opvallende woorden, voor een kunstbeurs. De M.A.F. lijkt niet alleen handel te willen drijven, maar een politieke boodschap te willen uitdragen. Deze boodschap rechtvaardigt zich niet in de presentaties. Wat vooral opvalt bij een bezoek aan deze beurs, is dat het beperkte aantal galeries zorgt voor een duidelijker, overzichtelijker geheel, met actuele kunst zoals werken van Juul Kraaijer bij Galerie Akinci, en Hans op de Beeck bij Ron Mandos.

De M.A.F. in de klassieke ruimte van de Koepelkerk en Commitment in de rauwe industriële ruimte van Las Palmas, beide laten hedendaags werk zien van verschillende kunstenaars. Beide hebben een mission statement dat sociaal-politiek getint is. Opvallend weinig kunstenaars zijn op beide evenementen te zien, behalve het werk van L.A. Raeven. In Commitment is een video te zien, terwijl Ellen de Bruijne Projects foto's en documentatie van een performance exposeert.

Zou het misschien komen door de komende verkiezingen? Kan een tentoonstelling zonder legitimatie niet meer, na 11 september? De statements van Commitment en de M.A.F. zijn waardevol en dekken deels de lading. Het kritische uitgangspunt van de M.A.F. blijft verborgen in de ronde ruimtes van de Koepelkerk. Dappere woorden, die misschien al effect sorteren doordat ze eenvoudigweg de wereld zijn ingestuurd.