L.A. Raeven: Krampachtige zoektocht naar fixatie

Muriƫlle Polak
L.A. Raeven, ECHOES OF DESPAIR (courtesy Ellen de Bruijne Projects)

Onder de titel Unisono maakt het Stedelijk Museum Schiedam sinds 1998 tentoonstellingen van jonge of vernieuwende Nederlandse kunstenaars. Educatiemedewerker van het museum, Irene Constandse, laat op ADtv weten dat het museum vaak jonge of opmerkelijke kunstenaars toont omdat zij je doen nadenken over de huidige maatschappij. Reden ook om de tweelingzusjes L.A. Raeven uit te nodigen. Dit kunstenaarsduo staat voornamelijk bekend om hun vermeende anorexia en controversiële werk omtrent eetstoornissen als gevolg van extreem ongezonde lichaamsidealen. Onder de titel Shivering Emotions laten de twee kunstenaars wederom zien hoe een verstoorde identiteitsbeleving kan leiden tot obsessief gedrag.

Meteen bij binnenkomst toont de oudere video 5200 ml uit 2005 een jong meisje zittend op een matras in een ongedefinieerde, witte omgeving. Ze neemt vloeistoffen tot zich, gaat naar de wc, weegt zich en maakt notities van haar gedachtes. Het herhaalde ritueel maakt de kijker getuige van haar tergend langzame uitputtingsslag om controle over haar lichaamsgewicht te krijgen. In het videowerk Kelly uit datzelfde jaar volgen de zusjes Raeven het meisje Kelly in haar woonplaats Manhattan, waar ze haar dagen vult met het verzamelen en eten van foodsamples. Ze koopt zelf geen eten uit angst om teveel van het verkeerde te eten. Gaandeweg de video wordt duidelijk hoezeer de machtsverhoudingen binnen de maatschappij kunnen leiden tot een dwangmatig isolement van het individu.

Terwijl in beide films de ontwikkeling van het hoofdpersonage een wrang gevoel bij de kijker teweegbrengt, blijft Echos of Despair (2007), één van de nieuwe werken in de tentoonstelling, moraliserend hangen in de esthetiek van het losse fragment. Een meisje krijgt dwingend water uit flessen toegediend door anonieme handen – volgens de tentoonstellingstekst een metafoor voor de mode-industrie die het model een dwingende moraal oplegt. Het flat-screen televisieformaat waarop dit videowerk wordt getoond, geeft de indruk te kijken naar een symbolieke enscenering als in een 19e-eeuws vanitasschilderij. Elke gelaagdheid onbreekt echter in de directe beeldtaal van L.A. Raeven. Was dit minder storend in hun vroegere werk, in hun recente video’s ontvouwt zich werkelijk niet meer dan dat wat wordt getoond.

De compromisloze wijze waarop L.A. Raeven in hun eerdere werk de ambivalentie van onze gemedialiseerde maatschappij bekritiseerde, werd ooit als confronterend en shockerend ervaren. Werken waarin zij niet zelden zelf centraal stonden als zowel ‘dader’ en slachtoffer, waren reden tot discussie over hun persoon en de ethiek van hun werk. Ondanks dat de kunstenaars nog steeds de innerlijke strijd met het zelfbeeld centraal stellen en ook nog steeds de buitenwereld als hoofdschuldige aanwijzen, lijkt hun betrokkenheid met het gefilmde onderwerp verminderd. Van de vroegere directheid in hun werk is niet veel meer over dan een eenduidige belichting van het gekozen onderwerp. De afwezigheid van oprechte verontwaardiging zorgt daarbij voor een te kunstmatige benadering, alle maatschappijkritische onderbouwingen ten spijt.

En werd hun werk voorheen nog getoond in open white cube settings waarbij het live element van de performance een grote rol speelde en de fysieke aanwezigheid van de vermeende slachtoffers uit de video voelbaar was; in het Stedelijk Museum Schiedam anno 2007 is daar geen sprake van. De video’s zijn ondergebracht in de kleine verduisterde zolderverdieping alsof het droge documentatie betreft, waardoor de resterende dynamiek van het werk volkomen is geneutraliseerd. De tentoonstelling toont vijf videowerken van L.A. Raeven die zowel inhoudelijk als stylistisch sterk van elkaar verschillen, maar helaas biedt die diversiteit geen overzicht van hoogtepunten uit hun oeuvre. Het accentueert eerder een krampachtige zoektocht naar een mogelijke nieuwe fixatie. Een overtuigende nieuwe beeldtaal blijkt L.A. Raeven in hun meest recente werk echter nog niet te hebben gevonden. Shivering Emotions is daarom niet in staat om de bezoeker daadwerkelijk rillingen te bezorgen.

SHIVERING EMOTIONS
L.A. Raeven
T/m 26 augustus 2007

Stedelijk Museum Schiedam
Hoogstraat 112-114, Schiedam
www.stedelijkmuseumschiedam.nl