Schilderkunst en videokunst hebben weinig met elkaar gemeen. Het eerste medium kent een eeuwenlange traditie, terwijl het tweede met zijn veertigjarige geschiedenis nog relatief jong is. In een schilderij worden bewegingen bevroren, maar voor een video is beweging juist het voornaamste kenmerk. Waar een schilder zich bezighoudt met compositie, zal een videomaker zich richten op een verhaallijn. Een schilder maakt gebruik van pigment, een videokunstenaar van pixels. En zo kunnen we het lijstje met verschillen nog eindeloos uitbreiden.

Toch zijn er ook momenten dat beide disciplines elkaar raken. Het bekendste voorbeeld is misschien wel het videowerk ‘The Greeting' (1995) van Bill Viola, dat oogt als een renaissancistisch schilderij. De beelden van drie vrouwen die elkaar op straat ontmoeten, zijn zo vertraagd dat de bewegingen nauwelijks waarneembaar zijn. Viola liet zich voor dit werk inspireren door het schilderij ‘La visitazione' (1528-‘29) van de Italiaanse schilder Pontormo. Alle details – de kleurrijke gewaden, de sandalen, de architectuur en het feit dat een van de drie vrouwen zwanger is – wijzen erop dat Viola met ‘The Greeting' een eigentijdse versie van het aloude thema van de visitatie heeft willen maken.

De Nederlandse kunstenaar Jeroen Offerman, een van de deelnemers aan het achttiende World Wide Video Festival in Amsterdam, verwijst met zijn video ‘The Great Escape' (2000) naar de romantische schilderijen van Caspar David Friedrich. Een grote videoprojectie toont ons niets anders dan een verlaten strand en een rustig kabbelende zee. Maar net op het moment dat je weg wilt lopen, ontwaar je aan de horizon een klein puntje dat snel dichterbij komt. De stip blijkt een hovercraft te zijn, die dreigend op ons afkomt en de rust aan de kust verstoort. Als een UFO landt het vliegend schip op het strand, om daar welgeteld één passagier op te pikken en zich vervolgens weer snel uit de voeten te maken. Omdat we het tafereel over de schouder van de man heen bekijken, wordt de romantische thematiek (van de eenzame mens ten opzichte van de overweldigende natuur) benadrukt. De hovercraft voorziet de romantische voorstelling van een futuristisch tintje.

Offermans video is eigenlijk een bewegend schilderij. Datzelfde geldt voor de werken van zijn twee mede-exposanten bij Montevideo/TBA, de Belgische kunstenaars Sophie Whettnall en David Claerbout. Whettnall won vorig jaar met haar videowerken zelfs de Prijs van de Belgische Schilderkunst. Een prachtig voorbeeld van haar schilderkunstige manier van werken is de video ‘Road Stretch' (2000), een tweeluik dat in een hoek van de tentoonstellingsruimte geprojecteerd is. De ene helft van het diptiek toont een voorbijschietende vangrail. Door de snelheid waarmee de camera langs het landschap beweegt, verandert de vangrail in een wazige streep, als een uitgesmeerde verfstreek in een schilderij van Gerhard Richter. De andere beeldhelft, ook gefilmd vanuit een rijdende auto, toont een adembenemend ravijn. Het landschap wordt hier aan het zicht onttrokken door de spijlen van het hekwerk op de brug: een ritme dat doet denken aan een stroboscopische lichtshow.

De video ‘Carl et Julie' (2000) van David Claerbout doet met zijn harde schaduwen nog het meest denken aan een schilderij van Edward Hopper. Het is een statisch beeld van een meisje en een man die op het terras voor een huis zitten. Hij kijkt strak voor zich uit, terwijl zij aan het tekenen is. Maar alsof ze zich plotseling bewust is van het feit dat ze bekeken wordt, draait het meisje bruusk haar hoofd om zodra een bezoeker de tentoonstellingszaal betreedt. Even kijkt ze je strak in de ogen, om daarna weer snel verder te gaan in haar kleurboek. Als toeschouwer blijf je achter met een gevoel betrapt te zijn in je voyeurisme.

De video's die in Montevideo bijeen zijn gebracht, zijn geen van allen spectaculair. Ze schreeuwen niet om aandacht en proberen evenmin door een bombardement van beelden de toeschouwer te overrompelen. Deze video's vormen juist een rustpunt binnen het drukke programma van het festival. Zoals een goed schilderij aanzet tot mijmeren, zo bieden ook deze contemplatieve video's gelegenheid om even weg te dromen.