Nostalgisch naar Nintendo’s en de Nokia 3310

Manique Hendricks
Joeri Woudstra, Tentoonstellingsoverzicht Kunstfort bij Vijfhuizen 2017 © Kunstfort bij Vijfhuizen, Foto: Elise Borsboom

Als ik de zilver-kleurige loods van het Kunstfort bij Vijfhuizen betreed word ik begroet door een grote glanzende afbeelding van een flitsende motorcoureur die op de grond ligt. Bij de foto ligt een verwelkt bosje bloemen, als bij een graf. De eerste solotentoonstelling van Joeri Woudstra (1993), Millennial Gravestone Quotes, is een onderzoek naar de constante staat van nostalgie waar millennials volgens Woudstra in verkeren. Woudstra studeerde in 2016 af bij de afdeling grafische vormgeving aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, maar net als veel van zijn generatiegenoten kennen zijn werkzaamheden geen vaste vorm. Hij is zowel grafisch ontwerper als beeldend kunstenaar, DJ, fotograaf, webdesigner, muzikant en artdirector. Op de website van het Kunstfort bij Vijfhuizen wordt Woudstra omschreven als karakteristieke millennial.

Millennials, ook wel generatie Y genoemd, worden aangeduid als personen die tussen 1980 en 2000 zijn geboren. In de media wordt de millennial vaak gegeneraliseerd en neergezet als narcistisch, egoïstisch, lui, weinig kritisch en vaak niet politiek geëngageerd. Een deel van deze generatie heeft het begin van de digitale revolutie meegemaakt: de eerste mobiele telefoon, pixelige Windows screensavers, de Backstreet Boys, MSN messenger, flippo’s en het geluid van inbellen via een modem voor verbinding met het internet. De rest van de millennials kent geen wereld zonder internet en is opgegroeid met een oneindige stroom aan informatie en beelden. Deze groep vormt het uitgangspunt voor het werk van Woudstra.
Woudstra’s videowerk Cilinders of Puberty (2017) neemt de kijker terug naar vroege herinneringen en roept zintuiglijke sensaties op: de overweldigende geur van chloor, het gevoel van zwembadwater in je neus, oren en ogen en rennen over de spekgladde tegels. In de video is een stel benen en voeten onderweg in een oneindige waterglijbaan. Op sommige momenten is het pikdonker, in andere glijden de ledematen door hypnotiserende lichtpatronen. Het blijkt een compilatie van beelden van meerdere waterglijbanen, vermoedelijk recent door Woudstra zelf gefilmd. Het werk wordt getoond op een gebogen televisiescherm, typisch een trend van ongeveer drie jaar geleden, inmiddels alweer uit de schappen verdwenen.                                    

Verspreid door de tentoonstelling liggen opvallend veel verwelkte bloemen. Tussen twee grafsteen-vormige plexiglas platen zijn bedrukte t-shirts en bloemen ingeklemd. Twee shirts bevatten de afbeelding van een pinautomaat, de een van een oud model waar de pinpas nog doorheen gehaald moet worden, de ander van een nieuw model waarbij contactloos betaald kan worden. De eerste is enorm gedateerd, wie pint er tegenwoordig niet contactloos? Woudstra raakt hiermee het nostalgische gevoel dat voortkomt uit snelle technologische vooruitgang, waarbij objecten en handelingen in een rap tempo vervangen worden door een nieuwe versie. Denk bijvoorbeeld aan je eerste mobiele telefoon en de tedere herinneringen die je daaraan koestert. Inmiddels lijkt een prepaid toestel uit 2000 bijna prehistorisch wanneer je deze vergelijkt met de nieuwste smartphone. De bloemen dienen als dubbele metafoor. Aan de ene kant benadrukken ze eenzelfde korte levensduur als de producten: niet lang geleden waren de bloemen ook nieuw en stonden ze in bloei, nu zijn ze oud en verwelkt. Daarnaast zet Woudstra de bloemen in om de technologische producten die onze generatie kenmerken te ‘herdenken’. In combinatie met de grafstenen vormen de bloemen een visueel samenhangend geheel in de ruimte.

Het begrip nostalgie, dat centraal staat in Woudstra’s werk, komt uit het Grieks. Nostos betekent terugkeer en Agos staat voor droefheid, lijden en pijn. Het uit zich vaak in heimwee naar iets uit het verleden. Mogelijk ben ik zelf een schoolvoorbeeld van ‘millennial nostalgia’: ik beheer een instagram account met celebrity-fashion uit de jaren 90, kocht onlangs een FILA shirt en luister af en toe nog naar het eerste album van Britney Spears. Veel commerciële bedrijven spelen in op de nostalgische gevoelens van de millennials door het gebruik van een specifieke beeldtaal. Woudstra maakt ook gebruik van deze beeldtaal. Enerzijds lijkt hij – zich conformerend aan de stereotypering van de onkritische millennial – geen kritisch standpunt in te nemen tegenover deze met commercie doordrenkte beeldtaal, maar het juist te accepteren als een onveranderlijk gegeven in de huidige maatschappij. Anderzijds heeft hij bijna geen andere keuze dan zich de beeldtaal eigen te maken om de nostalgische emoties die hij aan de kaak stelt te reconstrueren.

Woudstra’s werk bevat talloze tegenstrijdigheden, waarbij de inhoud vaak emotioneel en persoonlijk is, terwijl het werk is vormgegeven in commerciële beeldtaal. Deze ambivalente elementen vormen de kracht van de tentoonstelling in het Kunstfort. Voor de bezoeker geboren in de jaren 80 of 90 is het visueel gezien een feest der herkenning, tegelijkertijd ligt de confrontatie op de loer en slaagt Woudstra erin de bezoeker een spiegel voor te houden. Zo werd ik mij bewust van het feit dat meerdere gekoesterde herinneringen aan mijn jeugd deels gebaseerd zijn op commerciële producten. Millennial Gravestone Quotes is een monument van onze huidige tijd, gekenmerkt door de talloze technologische producten.

Manique Hendricks is kunsthistoricus en werkt voor Cinekid als programmamaker Digitale Cultuur.

Joeri Woudstra, Tentoonstellingsoverzicht Kunstfort bij Vijfhuizen 2017 © Kunstfort bij Vijfhuizen, Foto: Elise Borsboom