Een tentoonstelling bekijken in tijden van lockdown(s) heeft iets weg van een hinkelspel; je moet maar net op het juiste moment op de juiste plek terechtkomen. Bij To Live as Equals sprong ik in eerste instantie mis: de tentoonstelling in BAK opende eind februari 2020, vlak voor de eerste lockdown, en heropende pas weer medio oktober, waarna ik gelijk mijn kans greep.
To Live as Equals toont een selectie werken van de laatste dertig jaar uit het omvangrijke oeuvre van Tony Cokes, de Amerikaanse multimediakunstenaar wiens werk bekend staat om de combinatie van tekstfragmenten, muziek- en geluidsfragmenten en videofragmenten. Fragmenten zijn zo vitaal voor Cokes’ werk dat kunstcriticus Harry Thorne een artikel in Artforum ooit begon met de treffende zin “It feels like a misrepresentation to discuss the work of Tony Cokes using complete sentences.”
Fragmentarisch weliswaar, maar niet versnipperd, of verstrooid, want Cokes werken zijn messcherp en to the point, zoals de tentoonstelling in BAK laat zien.
De inrichting van de tentoonstelling is net zo to the point. BAK oogt bij binnenkomst als een ouderwetse mediatheek, met op de benedenetage een rij stoelen voor bonkige TV’s. De strengheid van deze opstelling legt je focus volledig bij het werk voor je, maar geeft ook het gevoel dat je als bezoeker zelf een beetje onder de loep ligt. Je komt hier niet enkel om te consumeren; je gaat hier iets leren.
Alle werken die in To Live as Equals worden getoond handelen over belangrijke politieke of maatschappelijke momenten uit de 20e eeuw en vroege 21e eeuw, en raken aan de anti-oorlogsbeweging, de Black Liberation-beweging en de vrouwenbeweging. Sommige van die gebeurtenissen zijn van wat langer geleden, andere staan mij nog vrij scherp voor de geest, zoals de Amerikaanse inval in Irak in 2003, die een jarenlange golf van ellende met zich meebracht. Evil.6: Making the case/Faking the books (2006) bestaat uit een transcript van de speech van de toenmalige Amerikaanse president George W. Bush waarin hij de inval beargumenteert en goedpraat. De beelden van folteringen in de Iraakse Abu Ghraib gevangenis, die in 2004 via verschillende Amerikaanse media naar buiten kwamen, staan centraal in Evil.8: Unseen (2004). Een zeer in het oog – en oor – springend werk dat eveneens raakt aan deze Irakoorlog is Evil.16 (Torture.Musik) (2009-2011), dat getoond wordt in een separate ruimte, en al bij het betreden van de tentoonstelling de aandacht van de bezoeker opeist. De ruimte is gevuld met een eindeloze mix van snoeiharde muziek, van mierzoete pop tot metalcore tot de openingstune van ‘Sesame Street’. In Evil.16 staat het gebruik van muziek als martelwerktuig centraal, en wie het lang genoeg volhoudt in de ruimte krijgt hier een goede indruk van. Op het scherm rollen fragmenten langs uit het essay ‘Disco Inferno’ van schrijver Moustafa Bayoumi, in 2005 gepubliceerd in The Nation. Hierin belichtte Bayoumi de martelpraktijken van het Amerikaanse leger in Irak met behulp van westerse pop, rock en metal; muziek als “the crudest kind of cultural imperialism.”
Voor zover het nog niet duidelijk was wordt in de tentoonstellingsgids nogmaals belicht hoe vitaal de rol is die geluid, en dan met name muziek, speelt in het werk van Cokes. BAK stelt dan ook voor de overige werken – uiteraard grondig gereinigde – koptelefoons beschikbaar waarmee bezoekers in vrijwel elk werk kunnen ‘inpluggen’. Hierin schuilt voor een groot deel ook de kracht van het werk van Cokes. Hij vertelt niet slechts een anekdote met behulp van tekst en geluid, maar weet de fragmenten zo samen te brengen dat zij als het ware een hele wereld oproepen. Zijn werken, hoe eenvoudig vormgegeven ook, stimuleren meerdere zintuigen. Gezeten op een rechte stoel, met de schoenen stevig geplant op de kale betonnen vloer, plug je als kijker letterlijk ‘in’ in een andere gebeurtenis uit de geschiedenis. Elk werk is een tijdcapsule op zich.
Black Celebration; a rebellion against the commodity (1988), dat vanaf de mezzanine groot op een muur wordt geprojecteerd, is een tijdcapsule van langer geleden en één van de beste video’s in de tentoonstelling. In het werk analyseert Cokes de berichtgeving rondom de protesten en rellen die tussen 1960 en 1968 plaatsvonden in de Zwarte wijken van verschillende Amerikaanse steden. Originele nieuwsbeelden worden afgewisseld met tekstfragmenten van onder andere Guy Debord en Barbara Kruger, en de gebruikelijke voice-overs van nieuwslezers zijn vervangen door muziek. Het werk is onbedoeld hyperactueel: tijdens de eerste lockdown van 2020 is er wereldwijd immers een golf van protest ontstaan na de moord op George Floyd door drie politieagenten in Minneapolis, Minnesota. Dit werk komt in de maanden ná die felle en grootschalige protesten, waarin wederom duidelijk werd hoezeer zwarte Amerikanen nog steeds gebukt gaan onder racisme en onderdrukking, en onder de kritiek op hun protesten, extra hard binnen.
Na de tweede lockdown zou To Live as Equals nog te zien zijn tot en met eind januari 2021, maar de presentatieinstellingen zijn bij het schrijven van deze recensie nog steeds dicht, en de tentoonstelling loopt achter gesloten deuren ten einde. Dat is zeer spijtig, want BAK heeft met To Live as Equals een tentoonstelling gecreëerd die een mooi overzicht geeft van het werk van Cokes, en zowel een kritisch ‘eerbetoon’ is aan politieke ijkpunten van de afgelopen dertig jaar, als een reminder dat maatschappelijke omwentelingen ondanks tijd, plaats en verschillende actoren tijdloos en universeel zijn.
Op zaterdag vindt het online evenement ‘Propositions #13, Mobilization and (In)Visibility’ plaats. Dit richt zich op de esthetiek, theorieën en praktijk van verzet, organisatie en de vormende rol van de media tijdens het cruciale politieke momentum. Na een reeks opeenvolgende korte lezingen, voordrachten en performances door kunstenaars, activisten en onderzoekers wordt afgesloten met een openbaar forum.
Met o.a. Tony Cokes, Rachael Rakes (BAK), Pablo Helguera (kunstenaar, docent), Caitlin Schaap (kunstenaar, organisator KOZP) en Yasmine Eid-Sabbagh (kunstenaar en onderzoeker).
Registreren verplicht.
