Een enorme bos ballonnen

Sandra Smets

Galerie Andriesse opent het nieuwe tentoonstellingsseizoen met ‘Lift', recent werk van Fiona Tan. Van buitenaf is door de geblindeerde ramen niet te zien dat de galerie open is. Maar de deur blijkt zowaar toch open te gaan. Binnengekomen is te zien hoe de donkere afscheiding van het buitenlicht de videowerken van Fiona Tan ten goede komt.

De eerste video dreigt aanvankelijk vooral conceptueel en onbegrijpelijk te zijn, maar dat valt mee. Het toont een scène in een park met één centrale hoofdpersoon. Deze lijkt ergens aan te hangen en zweeft daaraan door de lucht, iets boven de grond. Het is iemand met stevige schoenen aan, een werkbroek, werkhandschoenen met daarin een stuk touw, maar die verder gelaten en stilletjes in de lucht hangt. Eromheen lopen anderen wel druk te doen en te gebaren. Er is duidelijk iets spannends aan de hand, getuige ook de omstanders die zich in het park verzameld hebben. Maar de toeschouwer van de video komt er niet achter. De camera verklapt de clou ook niet. Hij registreert namelijk wel de bewegingen van het zwevende lichaam, maar het hoofd en waar de persoon aan hangt komen net niet in beeld.

Pas na te zijn doorgelopen naar de volgende film, wordt duidelijk wat er aan de hand is. De tweede film is in zwart-wit en wordt groot geprojecteerd op een filmscherm. Hierop is de hoofdpersoon te zien uit de vorige video. Het blijkt de kunstenaar zelf te zijn, Fiona Tan, en ze bungelt onderaan een gigantische bos ballonnen die haar meevoert over het Vondelpark. Het was de verwezenlijking van haar jeugddroom, meldt het persbericht dat op de balie van de galerie ligt. Het wegzweven is een indrukwekkend beeld. De herinnering aan de hulpeloosheid van de eerste video verdwijnt pas als de camera inzoomt op de gelukzalige uitdrukking op het gezicht van Fiona Tan.

Twee camera's die hetzelfde proces registreren maar met een heel ander resultaat. Terwijl op de eerste video de voorbereidingen werden gevolgd door een horizontale camerabeweging wordt op de tweede film de triomf van het opstijgen met een verticale camerabeweging geregistreerd. Het gevoel van overwinning, het eindelijk kunnen vliegen, wordt versterkt door het grote filmische formaat en het zwart-wit van het beeld. Het ziet eruit als een archiefbeeld: de eerste luchtballon over het Kanaal, de eerste zeppelin over de oceaan, de eerste kunstenaar aan een bos ballonnen over het Vondelpark.

Het gevoel opgenomen te worden in het Guinness Book of Records blijkt ook uit een uitnodigingskaart die op de balie ligt. Een portretfoto van Fiona Tan staat onder die van een parachutiste uit de eerste helft vorige eeuw, wiens gezicht wordt omlijst door de parachute boven haar. De foto van Fiona Tan heeft dezelfde compositie. Vanuit eenzelfde kikvorsperspectief is te zien hoe haar gezicht wordt omlijst door de rode ballonnen. Behalve iets heroïsch heeft een ballon die je meevoert voor haar ook iets sprookjesachtigs, zoals Winnie de Pooh ("How sweet to be a Cloud, Floating in the Blue!"). Het fantastische gevoel van onoverwinnelijkheid is echter totaal niet af te zien aan deze beelden. Ze tonen een klein figuurtje dat overgeleverd aan de elementen wordt meegevoerd, zonder enige inspraak.

Het monumentale beeld van een vrouw met een enorme bos ballonnen boven een park is ook gebruikt voor een zeefdrukserie. Het is een esthetische, symmetrische compositie, met een zeer lage horizon en bijna alleen maar lucht. In de benedenruimte van de galerie hangen twee videomonitoren die stills laten zien van scènes met ballonnen in het park. Fiona Tan heeft gekozen voor een monitor in plaats van gewone foto's omdat het meer de suggestie van een verhaal oproept. Je verwacht dat het beeld gaat bewegen en onbewust zoek je al naar het verhaal dat zich afspeelt. De stills tonen elk een eenzame ballon die is overgebleven van de ballonvlucht, en waarmee een meisje gedachteloos door het park wandelt. Het heroïsche uit de zwartwitfilm heeft plaats gemaakt voor de hulpeloosheid en treurigheid uit de eerste video. Enorme grote feestelijke rode ballonnen maar niemand die er vrolijk van lijkt te worden. Het regent nog net niet maar het park is verlaten en wordt alleen nog doorkruist door een enkele fietser die op weg is naar huis.

LIFT, nieuw werk van Fiona Tan, t/m 14 okt

Galerie Paul Andriesse, Prinsengracht 116, Amsterdam