Zwoel en vrouwelijk. Zo kan het portret van Carice van Houten dat de etalageruit van Galerie Ev/dE deze maand siert, het best omschreven worden. In deze kleine galerie op de Lindengracht is tot 29 oktober de expositie On A Sunlit Stage te zien, het resultaat van een bijzondere samenwerking tussen fotograaf Eric van den Elsen (1961) en actrice Van Houten.
Geïnspireerd door muziek en natuur vonden zij in het Drentse landschap het ideale podium voor een fotografisch project. De fotoserie bestaat zowel uit zwart-wit als kleurenfoto’s. Op elke afzonderlijke foto schittert het knappe gezicht van de bekende actrice. Rennend, liggend of zwemmend trotseert zij het Drentse landschap. Het resultaat zijn foto’s die nauw aansluiten bij het portfolio van Van den Elsen, dat bestaat uit portretten en fashion opdrachten. Hoewel een bezoekje aan de Lindengracht zeker de moeite waard is, vervaagt de glans van deze flashy foto’s door het ontbreken van een zeker concept. Waarom Carice? En waarom Drenthe? Het feit dat er geen coherente gedachte aan deze foto’s ten grondslag ligt overschaduwt de technische perfectie. Maar is de aanwezigheid van een concept een randvoorwaarde voor een geslaagd kunstzinnig project? Eric van der Elsen bewijst met deze mooie fotoserie het tegendeel.
In Foam is echter geen gebrek aan conceptuele fotografie. Het museum viert haar 10-jarig bestaan met een originele tentoonstelling, getiteld Still/Life – Contemporary Dutch Photography, waar verschillende Nederlandse fotografen hun eigen interpretatie van het klassieke genre van het stilleven tonen. Fotografen construeren in hun studio een tafereel, waarin vormen, structuren en kleuren elkaar afwisselen, zoals we kennen uit bloem-, fruit-, en vanitas stillevens uit de zeventiende eeuw. Deze fotografen gebruiken voor hun stillevens echter hedendaagse voorwerpen en moderne technieken en materialen.
Een voorbeeld hiervan zijn de twee foto’s van Uta Eisenreich (1971), Spot the difference I/II, die twee tafels met alledaagse gebruiksvoorwerpen en etenswaar laten zien. De twee foto’s lijken in eerste instantie identiek aan elkaar, totdat je door ze met elkaar te vergelijken kleine verschillen ontdekt. Ook in haar bijbehorende video speelt Eisenreich in op de dwangmatige neiging van de mens om te associëren en om verschillende (zintuiglijke) waarnemingen samen te voegen tot een logisch geheel. In de video van Eisenreich worden vorm en inhoud van elkaar gescheiden door de aanblik van verschillende objecten te combineren met de klank van andere objecten. De discrepantie tussen beeld en betekenis in het werk van Eisenreich doet denken aan de bekende lichtsculptuur Violin, Violence, Silence van Bruce Nauman (1941), waar hij op vergelijkbare wijze de toeschouwer bewust maakt van de menselijke neiging om vorm en inhoud aan elkaar te koppelen door deze juist te ontleden. Deze formalistische insteek die aan het werk van Eisenreich ten grondslag ligt, is een rode draad in de hele tentoonstelling.
‘In de hedendaagse fotografie wordt steeds meer geëxperimenteerd; fotografen van nu durven hun eigen medium steeds vaker los te laten. Zo wordt er gebruik gemaakt van video’s of installaties. De tentoonstelling laat zien hoe dynamisch fotografie is,’ stelt curator Colette Olof. Een voorbeeld van een dergelijk eigentijds en multidisciplinair werk is de videoclip die het kunstenaarsduo Lernert & Sander maakte voor De Jeugd van Tegenwoordig. De videoclip voor het nummer Elektrotechnique toont verschillende machines samengesteld uit allerlei elektronische apparaten. Zo vormen een paar rode damesschoenen in combinatie met twee koffers en een matras een hoogst ongebruikelijke versie van een mattenklopper. Alle getoonde machines weten door hun originaliteit en uitgesproken nutteloosheid, maar ook door de suggestieve associaties gemakkelijk een glimlach op het gezicht van de kijker te toveren. Tegelijkertijd steken deze nieuwe creaties de draak met de moderne elektrotechniek terwijl zij op een meer subtiele manier een nieuwe definitie van het begrip ‘stilleven’ formuleren en daarmee soepel inspelen op het thema van deze tentoonstelling.
Wat ontbreekt aan de serie foto’s van On A Sunlit Stage is in overvloed aanwezig in Foam. De zorgvuldige geënsceneerde settings die te zien zijn op de foto’s in Still/Life verwijzen naar en spelen met een bekend kunsthistorisch genre. Door deze in een modern jasje te steken laten de verschillende fotografen zien zich bewust te zijn van de hedendaagse discussie omtrent de betekenis van fotografie binnen de kunst. In hoeverre dient een serie foto’s een concept te dragen om als kunstzinnig project aangemerkt te kunnen worden? Kunnen vorm en inhoud kosteloos worden gescheiden? En is deze eeuwige vraag naar een specifieke definitie nog wel nuttig en eigentijds? Van den Elsen geeft met On A Sunlit Stage zijn persoonlijke antwoord op deze vraag. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat wanneer je zijn project met de tentoonstelling in Foam vergelijkt er nog altijd een groot verschil bestaat tussen het némen en máken van een foto.
