Zonnigheid en maneschijn

Lotte Haagsma

Zachtjes wiegend drijven zachtgekleurde plastic zakken langzaam heen en weer en in 't rond. ‘It's a sunny day' bestaat uit een bassin van zwembadblauw plastic. Het water in het bad borrelt telkens op, om en om vanuit de vier hoeken. De plastic zakken in verschillende pastelkleuren, gevuld met nog meer plastic en dichtgeknoopt als vuilniszakken, worden steeds verder gedreven. Het is of ze zich niet teveel in het midden willen wagen, ze zoeken elkaar op aan de randen van het bad om door het opborrelende water weer verder te worden gestuurd. Het werk is licht en vrolijk. Marijke van Warmerdam maakte ‘It's a sunny day' voor een tentoonstelling in Montpellier, Zuid-Frankrijk, reagerend op het licht, de lucht en de zon van de Méditerranée. Op de tentoonstelling van Marijke van Warmerdam bij Galerie van Gelder staat de installatie in koel Hollands licht, minder zonnig maar niet minder vrolijk.

Op de foto waaraan de titel van de tentoonstelling is ontleent, ‘Forever', staat een bruid onder een boom, haar hoofd verscholen in het gebladerte met op de achtergrond een zachtgroene weide waar de zon op schijnt. Naast de bruid ligt een berg met pakjes tissues, wit met blauw, met daarop in grote letters: ‘YES'. De vorm van de wijde witte bruidsjurk herhaalt zich in de berg zakdoekjes. Door de bladeren van de boom valt uiteenspattend zonlicht op de jurk van de bruid en het gras om haar heen. De bruidegom is in geen velden of wegen te bekennen.

‘Flip a mountain', ‘Walk-through landscape' en ‘Fake lake' zijn fotowerken met bergen als onderwerp. ‘Flip a mountain' bestaat uit twee foto's – boven elkaar geplaatst – van dezelfde berg, de ene met veel en de ander met weinig sneeuw. De bovenste berg staat tegen een rozige avondhemel, terwijl op de onderste foto de maan achter de berg opkomt. Wanneer je naar het werk ‘Walk-through landscape' loopt, zie je eerst een besneeuwd berglandschap. De bergen die zich aan je vertonen als je verder langs het harmonicapaneel loopt zijn kaal: zandkleurige rotsen tegen een blauwe lucht met schapenwolken. Ook ‘Fake lake': bestaat uit twee beelden van dezelfde berg. Deze bergen zijn gespiegeld waardoor de blauwe luchten in het midden bij elkaar komen en een ‘meer' vormen, of een doorkijk geven, het is maar wat je er in ziet. De werken op de tentoonstelling stralen allen een soort lichtheid en eendimensionaliteit uit, het lijken beelden uit de reclame, een soort ‘lichte' romantiek van maneschijn, een kleurende hemel en een witte bruid in een fris groene weide. Van Warmerdam zet geen cliché's neer als cynisch commentaar, ze zet haar beelden ‘plat' neer en speelt spelletjes met herhaling, herkenning en associatie.

Marijke van Warmerdam is vooral bekend geworden door haar films. ‘It crossed my mind' is een recente film die in de achterste ruimte van Galerie van Gelder wordt afgespeeld. De camera schuift van het gezicht van een vrouw naar een glanzende metallickleurige terreinauto. Het beeld van de vrouw is eerst onscherp, dan heft ze haar wijsvinger op en brengt hem recht naar haar neus waarbij haar ogen de vinger volgen en langzaam scheel beginnen te kijken, ondertussen worden vinger en gezicht scherpgesteld. Wanneer de camera zich op de auto richt wordt ook deze van onscherp scherp en klikt de motorkap open om daarna weer dicht te vallen. Vrouw en auto zijn beide tegen een warm oranje achtergrond opgesteld. Er is geen geluid bij de film al zou je wel een muziekje als bij een reclamespot verwachten.

In eerdere films van Marijke van Warmerdam stond de camera altijd frontaal op een vast punt ingesteld. Alleen de mensen in de films bewogen, steeds dezelfde handeling herhalend. Er was geen ontwikkeling of verhaal af te lezen aan de films. Bij deze nieuwe film van Van Warmerdam maakt de camera een beweging, hij glijdt van het ene beeld naar het andere. Nog steeds statisch maar toch suggereert het een verhaallijn, een relatie tussen beide beelden, er wordt alleen geen stof geboden om tot een verhaal te komen.

Het speelelement in de vroegere films was van een opperste concentratie en daardoor ernst, hier heeft het iets luchtigs, grappigs. De vrouw die haar vinger naar haar neus brengt en door ernaar te blijven kijken scheel begint te kijken. De berg met pakjes zakdoeken van het merk ‘Yes' naast een bruid. Gekleurde plastic zakken die eindeloos ronddobberen. Het zijn luchtige ongecompliceerde spelletjes. Dat is misschien ook wel meteen het probleem, je mist een bepaalde moeite die de kijker aan het beeld bindt. De fascinatie voor de schier eindeloze herhaling en voortgang maakte het moeilijk om je los te rukken van films als ‘Voetbal' en ‘Sprong'. Lukt het de jongen op de video ‘Voetbal' de bal op zijn voorhoofd in evenwicht te houden? Krijgt de man in de film ‘Sprong' het voor elkaar de achterwaardse salto telkens weer opnieuw te springen? De eigenlijk zeer eenvoudige installatie met drijvende plastic zakken weet het meest te boeien, steeds kun je er terugkeren om te zien waar de kleurige objecten zich nu weer heen hebben laten sturen. Niet betekenisvol, gewoon een sterk beeld dat fascinerend is om naar te kijken en vrolijk stemt. Een nutteloze herhaling, een eeuwig voortgaan, een transachtige ervaring die ook vroegere films als ‘Handstand' en ‘Sprong' opriepen.

FOREVER, Marijke van Warmerdam, t/m 14 april

Galerie van Gelder, Planciusstraat 9a, Amsterdam, di t/m za en 1e zo v/d mnd