Zonder licht geen schaduw

Jorien Kleine Deters
Marc Bijl, BLURRY CONFLICTS I (2016), NP3, bur0 Gr0ningen. Beeld van de installatie. Foto: courtesy NP3

“Je hebt een duistere zijde waar ik heel erg in geïnteresseerd ben, maar die duistere zijde ontstaat alleen als je ook een lichtere zijde hebt,” verklaarde kunstenaar Marc Bijl aan ARTtube zijn tentoonstelling Urban Gothic in 2012. In zijn vroege werk reageert Bijl vooral op de globalisering van de economie en op de machtsrelatie tussen het individu en de overheid. Hij maakt daarbij gebruik van visuele elementen uit de punk- en gothicscene en het anarchisme. Als we het aankondigingsbericht van NP3 mogen geloven laat de ex-kraker en rebel echter dit keer zijn zachte kant zien in zijn dubbelexpositie Blurry Conflicts I & II in de kunstcontainer M0Bi en Bur0 Groningen.

Bijl is door NP3 uitgenodigd om een nieuwe interventie te plegen in de YARDin van de M0Bi. Deze omgeving volgt de traditie van de YARD van de Amerikaanse kunstenaar Allan Kaprow en is een doorlopend proces. Kaprow bezaaide in de jaren 60 de tuin van de Martha Jackson Gallery met duizenden autobanden en creëerde daarmee een interactieve omgeving voor het publiek. Hij wilde met zijn actie kunst uit de gevestigde kunstcontext halen en deel uit laten maken van het alledaagse leven.

Dat Bijl zich voor de expositie heeft laten inspireren door zijn eigen uitspraak wordt duidelijk in de tweestrijd van Blurry Conflicts I & II. In de ‘duistere’ industriële en rauwe omgeving van de M0Bi wordt de weg versperd door een barricade van autobanden. De barricade lijkt op te gaan in een grotere cirkel van rubber. In het midden van de cirkel staat een levensgrote foto van Bijl verkleed als activist, met in zijn arm een baby. Compleet met helm, halsdoek en schild lijkt het alsof deze rebel klaar is voor de strijd. Daarentegen lijkt hij de pasgeborene te moeten beschermen tegen de vlammen. Keert hij zich tegen het romantische beeld van de rebel of probeert hij simpelweg zijn zoon te beschermen tegen de ‘zieke’ wereld van nu?

In een afgesloten container is de video Revolution Mediatized (2012) te zien. Het is een vertraagde zwart-witfilm waarin we ons vanuit het oogpunt van de hoofdpersoon vermoedelijk door een krakershuis bewegen. Er valt een onheilspellende schaduw over het tafereel. Door het donkere beeld en de vervormde stemmen krijgt de video een hoog horrorgehalte. Tot dusver nog herkenbare beeldtaal van Bijl.

In de white cube van bur0 Gr0ningen aan de Hofstraat wordt de toeschouwer echter verrast door zachte en pastelkleurige schilderijen, de ‘lichtere zijde’ van Bijl. Door de vrolijke barricade van gekleurde autobanden, ballonnen en zilveren stellages voelt het alsof de toeschouwer in de maling wordt genomen. Een tweede blik leert dat de pixels van de zachte en pastelkleurige schilderijen schokkende foto’s bevatten van recente gebeurtenissen, zoals de aanslagen in Parijs.

De video-installatie achter de kleurrijke barricade toont wazige en verstrooide nieuwsbeelden met onduidelijke geluiden; zijn het ambulances, politiewagens, meldkamers of nieuwslezers? Er is in elk geval iets ernstigs gaande, dat is duidelijk. Op de grond liggen galmende en ruisende megafoons. Net als de nieuwsbeelden lopen de geluiden dwars door elkaar heen en zijn ze moeilijk thuis te brengen.

Bijl presenteert zich uiterst media-cynisch met zijn schilderijen en zijn video-installatie. Informatie komt weliswaar snel tot ons en dat is in zekere mate een positieve ontwikkeling, maar door de overvloed zijn situaties steeds onduidelijk en diffuus.

Of de kunstenaar met Blurry Conflicts I & II daadwerkelijk zijn zachte kant laat zien is twijfelachtig. Zijn nieuwe beeldtaal wijst daar op het eerste gezicht op. Toch schemert de duistere zijde van de kunstenaar bij de M0Bi en bur0 Gr0ningen hier en daar nog door. Bijl probeert ons te laten nadenken over beide kanten van de medaille. Wellicht heeft de activist altijd al een zachte kant gehad. Of, zoals hij het zelf al verwoordde: zonder schaduw geen licht, en zonder licht geen schaduw.

Marc Bijl, BLURRY CONFLICTS II (2016), NP3, M0Bi, Groningen. Beeld van de installatie. Foto: Jan Tengbergen