Nijmegen uitrijden, vlak voor de brug rechtsaf en dan de weg naar Kleef (Kleve) nemen. Een van de mooiste wegen van ons land. Rechts de stuwwal met bergachtige ambities, links de Ooypolder. Kleef maar even laten voor wat het is al is daar tegenwoordig, nadat landgenoot Walter Nikkels het Museum Kurhaus onder handen nam, een prachtmuseum ontstaan. Neen, nog ietsje verder de Rijn volgen om bij een van de raarste musea van Noordwest Europa te geraken. Schloss Moyland nabij het slapende gehucht Bedburg-Hau. Het stond jaren leeg. Als klein ventje ben ik er wel eens langs gevoerd. Toen was het een Eftelingachtig spookkasteel. Een ruïne zoals ze alleen in Duitsland te vinden lijken. Gapende ramen, verbrokkelde kantelen. Woekerend gewas. Het was er angstaanjagend, maar dan zonder Efteling-gevoel: Moyland was een serieus spookkasteel. Dat voelde je als negenjarig nakomertje beter dan wie dan ook in het gezelschap. Met steun van het Bundesland Nordrhein- Westfalen is Moyland met Deutschgründliche nuchterheid ontdaan van zijn decennialange kwijnen- Verzamelgekte door Max Willems de bestaan. Uiteraard werd het een museum. Maar niet zo maar eentje. Hier is thans gevestigd de Sammlung Van der Grinten aangevuld met het Josef Beuys Archiv des Landes Nordrhein Westfalen. Banieren geven een kleine rotonde nabij het kasteel de nodige allure: hier is iets aan de hand! Een parkeerplaats, een entreegebouw, en een wandeling door een stijltuin die een liefdeloze burgerlijkheid uitstraalt. In de koetshuizen zijn ter linkerzijde een museumwinkel en restaurant gevestigd. Rechts worden tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd. Op het pad voor de brug over de slotgracht staan glimmende automobielen. Allemaal maaksels van de VAGgroep: Volkswagens, Skoda's en, verdomd een aantal Audi's! Sponsorpartijtje op komst vermoedelijk of een diner-tje van de lokale autohandelaar.

Wat ooit koetshuis was is nu een restaurant. Een afhaalbuffet en een grote rechthoekige refterachtige eetzaal. Het bedienend personeel spreekt er op zachte toon en sluipt rond op gezondheidssandalen waar horecadirndels in Duitsland het patent op lijken te hebben. Door de hoge ramen kijkt het omringende bos permanent naar binnen. Wie voor kroketten komt heeft pech. Louter Gutbürgerliche kost, wordt hier afgehaald aan het buffet van Nederkorn's Museumscafé. Kiezen valt nog niet mee. Wordt het op de regenachtige zondagmiddag Sauerkraut, Schnitzel-Hubertus, Rinder Sauerbraten mit Rothkohl of toch maar gewoon een kopje Thüringer 9-Krauter Tee? Alles smaakt Duits hier. Zelfs de toiletten. Een Plakat geeft aan dat het er Sauber moet zijn. De Ali van dienst heeft keurig afgetekend dat hij (misschien ook wel zij) om 10:00, 11:45, 12:20 en 12:50 de ronde met emmer en zwabber heeft gemaakt. De gemoedelijke tuttigheid in het Koetshuis vormt een merkwaardig kontrast met de inhoud van het Schloss. Die gebroeders van der Grinten waren verzamelaars. Echte! Ze kochten ongeveer 60.000 werken bij elkaar. Vooral negentiende- en twintigste-eeuwse kunst en daarbinnen natuurlijk vooral Beuys met wie ze nauw bevriend waren. Het merkwaardige verhaal van de verzameling is te lezen in Peter Sagers' Die Besessenen, Begegnungen mit Kunstsammlern zwischen Aachen und Tokio(Dumont 1992). Dat laten we dus even voor wat het is. Eveneens onbeschrijfelijk is de verpletterende inrichting van het kasteel. Witte hoge ruimten, van plafondlijst tot plint volgehangen met kunstwerken. Eén verwarrende, machtige, soms prachtige, maar ook spuuglelijke collage van duizenden zo niet tienduizenden werken. Zaal na zaal, verdieping na verdieping. Opperste verwarring overheerst bij de meeste bezoekers: is het een grap, het ultieme Gesamtkunstwerk, gestilde verzamelgekte of een droom? De afwezigheid van iedere duiding van wat er te zien is versterkt het hulpeloze gevoel. In de zalen liggen bundels waarin de bezoeker met uithoudingsvermogen kan opzoeken van wie hij wat ziet hangen, maar om dat te kunnen moet men puzzelachtige soms cryptische zaalplattegronden ontrafelen, om te ontdekken dat veel getoonde kunst van onbekende kunstenaars is. Personeel om iets aan te vragen is er niet. Twee enige suppoosten hangen lusteloos rond de centrale trap in de hal.

De impact van Beuys blijft ook hier, in dit open depot, groots. Ieder werk is krachtig en maakt zich kort los uit de massaliteit om zijn eigen individuele boodschap uit te braken. Veel anderen lukt dat niet. Maar daar gaat het niet om in Moyland. Het is geen museum maar een hoogst individueel statement. In mooie sobere ruimten, met simpel licht. Het spookkasteel van toen is sinds de opening in 1997 in bezit genomen door de nazinderende geest van de gebroeders Van der Grinten.

Na anderhalf uur het verzamelgeweld getrotseerd en achter een gesloten deur het Joseph Beuys Archiv te hebben ontdekt, is er gelukkig de kans om in de Sauerkrautgeuren van Nederkorn weer terug te keren in de realiteit. In de WC blijkt ondertussen Ali ook om 14:30 nog een keertje langs te zijn geweest.

Aantrekkelijkheid gebouw ****
Onthaal ontvangst kassa **
Garderobe ***
Houding overig personeel **
Restaurant ***
Boekwinkel **
Toiletten ****
Onderhoud algemeen ****
Bereikbaarheid *