Wie wel eens in een verloren moment naar Get the picture heeft gekeken, kent het principe: als je de realiteit maar ver genoeg uitvergroot, is ze niet meer als zodanig herkenbaar. De kandidaten staren in dat programma naar de enorm opgeblazen fitting van een simpele gloeilamp maar het zal nog zeker enkele tergende minuten duren voor de link met die hele gloeilamp is gelegd. Soms gebeurt zelfs dat niet, totdat de camera uiteindelijk uitzoomt en het gehele object ineens pijnlijk herkenbaar in beeld komt.

Van der Salms blik op de realiteit is vele malen subtieler dan de raad-het-plaatje truc van bovengenoemd programma maar hij speelt op een zelfde manier met zijn toeschouwer. Door objecten extreem uit te vergroten of door het voor hem zo karakteristieke werken met (on)scherpte, vraagt de kijker zich doorlopend af waar hij nu precies naar kijkt. In de expositie Multiplicity in het Fries Museum, Van der Salms eerste museale solotentoonstelling in Nederland, is het niet anders. Zo kun je het ene moment naar de vage contouren van een boom kijken die je maar niet scherp op je netvlies krijgt, terwijl je het volgende moment naar een flatgebouw kijkt dat zo helder verlicht is en waarvan de lijnen zo messcherp zijn dat je niet weet waar je je blik in de foto kan laten rusten. Zijn de werken soms geselecteerd om de bezoeker scheel te laten kijken van de inspanning?

Het werk in de tentoonstelling ontsluit een periode van ongeveer tien jaar. Ondanks de grote verschillen tussen de werken – sommige zijn abstracte lichtvlekken, andere magisch realistische stadsgezichten – loopt Van der Salms continue gemorrel aan de realiteitsperceptie als een rode draad door zijn oeuvre. Dankzij een feilloos gevoel voor sfeer en lichtval in combinatie met de steeds wisselende scherptediepte bereikt Van der Salm steeds weer het limbo tussen model en realiteit. De foto’s zijn zo ultrascherp dat ze bijna niet als echt ervaren kunnen worden, omdat het menselijke oog, met hetzelfde uitzicht als de camera, veel minder detail ontwaart dan Van der Salms camera heeft gedaan. Ook bij de onscherpe foto’s word je als beschouwer voortdurend geplaagd door twijfel. Kijk je naar een schaalmodel of naar ’the real thing’?

Een van de beste voorbeelden is Access (2007). Twee snelwegen kruisen elkaar en verdelen het omliggende landschap in sectoren: op de voorgrond een buitenwijk, aan de andere kant van de snelweg een bos, daarachter meer buitenwijken. Groenstroken en hoogbouw wisselen elkaar af volgens modernistisch voorschrift, in de verte gaat het glooiende groene land in de beste schilderkunstige traditie over in de blauwe lucht. De foto werd genomen vanaf grote hoogte maar is alleen scherp rond de snelwegen. Voor- en achtergrond verdwijnen in een waas. Door die beperkte scherptediepte ontstaat de overtuiging dat niet het werkelijke landschap maar een maquette het onderwerp van de foto is. Iets wat in de tentoonstelling nog versterkt wordt door de nabijheid van Plateau (2003), een foto van een echte planologische maquette. Van der Salm gebruikte een specifiek type technische camera (een 4×5 inch Linhof) om deze twijfel op te roepen; een camera die ‘de ‘realiteit’ door een vergrootglas’ toont, aldus Van der Salm in een vraaggesprek met Shumon Basar. Deze fascinatie voor realiteitsperceptie deelt Van der Salm met collega’s als Edwin Zwakman en Thomas Demand, maar waar de laatste twee de realiteit proberen te benaderen vanuit het model, probeert Van der Salm de werkelijkheid te ontkrachten. Wat hij met beide kunstenaars deelt, is zijn engelengeduld: waar Zwakman en Demand aandachtig aan hun modellen bouwen, zoekt Van der Salm in zijn foto’s eindeloos naar de juiste compositie, lichtval, weersomstandigheden en menselijke afwezigheid.

Het is misschien verrassend dat juist het Fries Museum in het Hoge Noorden de eerste overzichtstentoonstelling van Frank van der Salm organiseert en niet een meer gerenommeerde randstedelijke instelling. Het is sowieso opvallend dat een Nederlandse overzichtstentoonstelling van Van der Salms werk zo lang op zich heeft laten wachten. Zijn kosmopolitische foto’s bezitten blijkbaar een te internationale allure voor Nederlandse begrippen. Vanuit de collectie van het Fries Museum geredeneerd, is het overigens geen vreemde keuze. Het museum richt zich in haar collectie hedendaagse kunst op het landschap in de brede zin van het woord en heeft bovendien al werk van Van der Salm in bezit. Teleurstellend is wel dat er geen goede publicatie aan de expositie is verbonden. Er is alleen een vouwblad met foto’s uit de tentoonstelling in een niet al te beste afdrukkwaliteit, vergezeld van een kort interview met de kunstenaar dat is overgenomen uit een andere publicatie. Ook de inrichting van de tentoonstellingsruimte laat te wensen over: de belichting is hier en daar fel en zodanig bevestigd dat er bij een aanzienlijk deel van de werken een storend spiegeleffect optreedt. Het is ironisch: jezelf te zien staan in een landschap van Van der Salm, terwijl de mens juist het enige is wat in zijn werk totaal ontbreekt.