Tussen Fabriek en Stortplaats

Minka Bos

Langs het Noordzeekanaal is voor de tweede keer de tentoonstelling Van IJ tot Zee te bewonderen. Dit jaar kan de bezoeker op twee uitzonderlijke industriële locaties, de suikerfabriek in Halfweg en stortlocatie Nauerna, kunst bekijken van ondermeer Elaine Vis, Lily van der Stokker, Geert Mul, Frederico d'Orazio en Luc Deleu. De fabriek in Halfweg is inmiddels 139 jaar oud. Tien jaar geleden precies werden de machines stop gezet. De fabriek staat er nog altijd bij alsof het werk net is neergelegd: oude reglementen, waarschuwingsbordjes en zurige geuren van oude stroop zijn nog overal aanwezig. De enorme verlaten hallen, oude machines, donkere kamertjes en laboratoria nodigen uit tot uren dwalen en fantaseren over wat zich hier allemaal heeft afgespeeld.

Elaine Vis plaatste een aantal kleine menssculpturen in een van de grote hallen van de fabriek (Bezoeker). De kinderfiguurtjes zijn vereeuwigd in allerlei bewegingen. Hun lichaampjes zijn gekleed in zacht donzig baby blauw, dat in schril contrast staat met de hoofden van de kinderen, die zijn verdwenen onder grimmige dozen. Ondanks hun irreële uiterlijk en vreemde lichaamsverhoudingen lijken de kinderen elk moment te kunnen opspringen of weglopen.

Als een verstart groepje kindjes van mars staat het geheel in de stilgezette fabriekshal. Het surrealistische tafereel versterkt de vervreemdende sfeer in de fabriek.

Geert Mul is als één van de weinige kunstenaars echt met het gebouw en de omgeving aan de slag gegaan. In één van de silo's plaatste Mul, naar de ronde vorm van het gebouw, een aantal monitoren waarop hedendaagse beelden van de suikerfabriek en het omringende gebied te zien zijn (Environmental Feedback).

Het beeld wordt synchroon afgespeeld met een overdonderende geluidscompositie, opgebouwd uit allerlei omgevingsgeluiden. Als het even stil is haalt de realiteit het geluid in: een vliegtuig dat net nog op de video te zien en te horen was dendert over het gebouw. Mul lijkt met zijn compositie de oude machines weer in werking te hebben gezet en laat de silo langzaam opstijgen uit het verval.

Lily van der Stokker gaat totaal geen interactie aan met de ruimte. Ze toont op een tweetal groot formaat foto's haar voorstel voor de fabriek (Ontwerp silo's). Met behulp van computerbewerking heeft ze de enorme silo's 'verlelijkt' met één van haar kleurige bloemen dessins. De gebruikelijke, oppervlakkige handtekening van Van der Stokker beklijft in het geheel niet in de beladen omgeving.

Met een ouderwetse witte fiets kan men zich van de suikerfabriek naar stortplaats Nauerna verplaatsen. Daar wacht de bezoeker een geheel andere ervaring: een pendelbusje rijdt het publiek door de groene heuvelachtige stortplaats. Als op een excursie mogen de kunstkijkers af en toe uitstappen om een werk van dichtbij te bekijken. De kunstenaars lijken op deze plek meer raad te weten met hun omgeving.

Zo groef Annet Bult een tunnel in Nauerna (Gat Nauerna) waar de beschouwer doorheen kan lopen met een koptelefoon op, waarop een geluidstape van Mirjana Ilic te horen is, om dan een aantal meter onder het maaiveld uit te komen. Op deze plek is het hedendaagse afval van dichtbij te aanschouwen. Onder het genot van een triest strijkje of een kikkerkoor gaat je oog van aarde, naar afval en lucht. Bult confronteert haar beschouwer met de realiteit onder het heuvelachtige afvalterrein en toekomstige park. Van IJ tot Zee weet dit jaar haar publiek bovenal te verrassen met twee indrukwekkende locaties. Oude, historische gebouwen en bijzondere, afwijkende locaties worden tegenwoordig vaak gebruikt voor hedendaagse beeldende kunst tentoonstellingen. Curatoren weten niet altijd het juiste antwoord te geven op de overheersende locatie. Ook de samenstellers van Van IJ tot Zee is dat niet altijd gelukt, maar het totaal blijft een spannend en geslaagd project.

VAN IJ TOT ZEE, tm 29 sep

Suikerfabriek Halfweg en Stortlocatie Nauerna, open wo tm zo 12-20