Ze laat krantenknipsels zien van het vreemde fenomeen waar ze binnenkort mee aan de slag gaat: het Schwerbelastungskörper dat zich in Berlijn bevindt en dat diende als proef voor de enorme gebouwen die Albert Speer in Hitlers nooit gerealiseerde Hauptstadt Germania wilde bouwen. “De 12.360 ton wegende betonnen kolos moest een nieuwe manier van fundering uitproberen, om te kijken hoeveel en hoe snel de boel dan zou verzakken.” Het object biedt tal van aanknopingspunten in allerlei richtingen, van Hitlers ‘unvollendete’ waan en de Franse krijgsgevangenen die het ding gebouwd hebben tot de antwoorden die Berlijn nu verzint op de vraag ‘wat moeten we er mee aan?’ Dit maakt het tot een buitengewoon geschikt uitgangspunt voor een werk van Susanne Kriemann – fotograaf en maker van publicaties, maar vooral onderzoeker en ‘reconstructeur’ van geschiedenissen.

Kriemann adopteert graag voorwerpen of gebeurtenissen die het middelpunt kunnen vormen in wat ze noemt een ‘systeem van referentie’. De enorme meteoriet bijvoorbeeld die gevonden is in de Amerikaanse staat Oregon, eerst lang geleden door een Indianenstam. Hij werd gekoesterd en na de ‘relocation’ van de Indianen opnieuw gevonden door een Europeaan en naar een museum gebracht, dat delen ervan heeft afgehakt en voor goed geld doorverkocht aan andere musea. “Wat me in deze meteoriet bovendien aantrok was dat hij een geweldige vorm heeft, het is net een abstracte jaren vijftig sculptuur. Ik wilde iets vertellen dat te maken heeft met begrippen als originaliteit, geschiedenis, waarde en representatie.” Kriemann laat haar werk vervolgens beginnen met het construeren van een nieuwe verhaallijn. Ze laat de meteoriet namaken in China, waar het namaken is uitgevonden en waar westerse kunstenaars tegenwoordig hun ambacht uitbesteden. Chinese topnamakers hebben echter hun eigen opvattingen en zien hun kunde als een kunst, het wordt ‘Not quite a replica’. Het object wordt verscheept naar Rotterdam waar het eerst in het geheim in een tentoonstelling in Museum Boijmans wordt geplaatst en daar langzaam wordt onthuld. Daarna krijgt het een plek in de openbare ruimte in de Rotterdamse wijk Crooswijk. Om de meteoriet – die dus niet helemaal een replica is, maar wel weer lijkt op veel van de openbare ruimte-sculpturen in een stad als Rotterdam – zich thuis te laten voelen, vraagt Kriemann architect Monika Konrad een omgeving te ontwerpen, die weer lijkt op de krater die de meteoriet (het origineel) in het landschap geslagen zou kunnen hebben toen hij neerkwam.

Zo’n opeenstapeling van wendingen en referenties, twists and turns, geeft Kriemanns werken een belangrijke eigenschap: ze laten zich navertellen als een sterk verhaal. Voor de vluchtige beschouwer brengt dat echter een nadeel met zich mee, want ‘het beeld’ van het werk van Kriemann – de sculptuur, de enkele foto, het snel doorgebladerde boekje – is slechts een fragment en op zichzelf niet goed te begrijpen. “Ik besef me dat de hele achtergrond van Not Quite A Replica in Crooswijk aan de meeste mensen volledig voorbij zal gaan. Het is ook niet mijn bedoeling geweest dat het verhaal er bij gelezen zou moeten worden. Het is wel beschikbaar, niet op een bordje er naast, maar op plekken in de buurt waar mensen samenkomen, zoals het bejaardenhuis en scholen. Het beeld moet daardoor ook weer zijn eigen leven kunnen gaan leiden en onderdeel worden van een nieuw verhaal.”

Andere aanleidingen voor een werk waren bijvoorbeeld de lotgevallen van een sculptuur van Ramses II in Cairo, die stond ingeklemd in een web van wegen en viaducten dat in de loop der tijd om hem heen was gebouwd. Of de camera van Viktor Hasselblad die hij had uitgevonden om vogels in vlucht mee te fotograferen. Net als veel uitvindingen heeft ook deze een link met het leger, Hasselblad maakte een afgeleide van de militaire camera waarmee gebieden vanuit de lucht in kaart konden worden gebracht. “Maar het gaat me daarnaast dan ook om dat hoopvolle beeld van vliegende vogels: een blauwe lucht met een paar donkere V-vormen. Dat is zo algemeen, het is van iedereen. Niet in de zin dat het één fotonegatief is waar miljoenen afdrukken van zijn gemaakt, maar meer dat het bij wijze van spreken één afdruk is die uit miljoenen negatieven is ontstaan.” Kriemann kocht de originele camera op een veiling en vond ook vogelfoto’s die Hasselblad zelf heeft gemaakt. Het werk, dat nog ‘in progress’ is, krijgt een bijkomende verhaallijn in de betonnen modernistische buitenwijken van Stockholm die tegenwoordig door migranten worden bewoond.

Het veertien meter hoge Schwerbelastungskörper zal, als het gaat zoals Kriemann nu berekend heeft, pas na drie miljoen jaar zover gezakt zijn dat het zich onder de grond bevindt. In de eerste jaren zakte de kolos vrij snel, maar dat wordt na verloop van tijd minder. Het diende als simulatie van het gewicht en de fundering van megalomane constructies als de triomfboog (zo’n vier keer de Parijse Arc de Triomphe) en de ‘Volkshal’. “Je kan er nu alleen helemaal niks mee. Het ding is heel zwaar, heel abstract, het is niet te verkopen, niet mee te nemen en niet te gebruiken. Ook daar zit voor mij een verband met kunst. Ik wil tijdens mijn werkperiode in de projectstudio in Berlijn komend najaar ingaan op het economische aspect. Ik ga het Schwerbelastungskörper te koop aanbieden in een advertentie in een glossy internationaal kunsttijdschrift, zoals Frieze of Artforum. Op die manier stel ik vragen over de waarde, maar plaats ik het ook middenin de internationale kunst. Tussen de artikelen en de galerieadvertenties van Mike Kelly, Gerhard Richter enzovoort. Hopelijk – dat zou geweldig zijn – in de buurt van een mooie Serra.”