Bij de commerciële omroep weten ze al een tijdje wat de entertainmentswaarde van deze nieuwe trend is: "Back to Basic" luidde de slogan van Big Brother, en afgelopen herfst zond Net5 de serie 'Expeditie Robinson' uit, een meeslepend spelprogramma waarin 14 mensen op een onbewoond eiland gedropped werden en verstoken van wereldse gemakken moesten 'overleven'. Het lijkt erop dat wij – de overgeciviliseerde, controlerende mens, omringt door MKZ en BSE – de drang hebben om onder de meest primitieve onszelf te herontdekken.

Bij Ellen de Bruijne Projects in Amsterdam toont Maria Pask haar visie op de primitieve mens. De ruimte is gevuld met een constellatie van verschillende objecten. Om een beeld te geven: een van riet gevlochten afscherming, een – ongebruiktemoker, een zwarte cementbak gevuld met grote trossen druiven, een spelonk-achtige tot aan het plafond rijkende sculptuur, diverse monitoren met videobeelden, een façade van een huis opgetrokken uit multiplex, een ronddraaiend plateau waaruit een niet afgewerkte afgietsel van twee benen steekt, een op zijn kopse kant geplaatst bankstel een ladder … en meer.

De ondertitel die aan de solopresentatie meegegeven is, luidt "A new fresh free fall from over the top, or, A challenging task for my family to live this show…", getekend EdB (Ellen de Bruijne). Nu is het fenomeen 'galerie aan huis' niet nieuw, maar gezien de kunstenaars waarmee De Bruijne werkt, was het onvermijdelijk dat dit een keer moest leiden tot een interactie tussen werk en privé. Verschillende objecten uit de installatie, de ladder, de bank, de rol tapijt, heeft Pask namelijk verschillende attributen uit het huishouden van De Bruijne geconfisceerd.

Op het eerste oog is het een onsamenhangend geheel, maar wie rondloopt en de objecten één voor één bekijkt, begint zich langzaam een beeld te vormen. In één ruimte staan drie monitoren opgesteld met op ieder een video van een naakt model. Op afzonderlijke delen van het lichaam (rug, scheenbeen, onderarm) is overdadige beharing aangebracht. De referentie is duidelijk. Het gaat hier om onze primitieve voorganger: de oermens afgebeeld in stereotype poses, op handen en voeten of met gebalde vuisten. De personages lijken zo uit hun oorspronkelijke omgeving in de studio van de fotograaf gezet, naakt tegen een witte wand. Ongeveer een meter van de monitoren af liggen wat attributen van deze Neanderthaler: een uit stokjes gemaakte ster en een klein kommetje Op een monitor in de andere ruimte wordt een korte loop getoond waarop een eveneens overbehaard lichaamsdeel – onduidelijk welk – een schokkerige beweging maakt. Op een andere monitor rent een naakte vrouw gewapend met een grote bijl verwilderd rond. De cameravoering doet denken aan de cultfilm ‘The Blair-Witch Project'. Aan één van de wanden hangt een grote print waarop deze Nite-mare hippy girl in een beboste omgeving schichtig voor een auto staan, alsof ze zich betrapt voelt door de indringer met de camera.

Tijdens de opening werd een performance opgevoerd. Twee acteurs namen plaats in de bak met druiven en begonnen aan dans die nog het meest weg had van een paringsritueel. Gekleed in een wit t-shirt met daarop respectievelijk "Mum" en "Dad", draaide het koppel verliefd om elkaar heen, ondertussen etend van de trossen druiven en liederlijke oerklanken uitstotend. De onvermijdelijke derrie van kapot gestampte druiven ligt nu nog te rotten in de galerie.

De infantiele blijheid van de twee acteurs deed denken aan een workshop dramatische expressie voor mensen met het Down-syndroom, maar de overgave en hun gebrek aan enige mate van gene, maakte me jaloers. Wie kent er nu niet de neiging om in een overvolle supermarkt heel hard mee te zingen en swingen met de muziek op je walkman? De symboliek is eenvoudig te duidem: de tros druiven is bij uitstek het attribuut van Dionysus (Bacchus) die op zijn beurt volgens Nietzsche weer het ontstuimige, niet-reflexieve en het natuurlijke in de mens vertegenwoordigd. Het lijkt er dus op dat Pask met de performance een lans wil breken voor de bevrijding van de oermens in ons.

Maria Pask, geboren en getogen in Cardiff (GB), kwam in 1995 naar Amsterdam om aan de Ateliers een tweede fase opleiding te volgen. Sindsdien heeft zij op verschillende plekken in binnen- en buitenland tentoongesteld. In de meeste recensies die tot nu toe over haar werk verschenen, wordt naar voren gebracht hoe zeer haar werk voortkomt uit en gebaseerd is op persoonlijke ervaringen. Misschien niet altijd letterlijk, en soms worden autobiografische elementen doorgevoerd naar een fictiever niveau, maar de personal narrative blijft een terugkerend thema.

Het probleem met dit soort voorkennis blijft dat je je eigen interpretatie direct vergeet en als een detective op zoek gaat naar de autobiografische dimensie. Heeft Pask enkel op humoristische wijze een beeld willen neerzetten van de primitieve oermens met attributen uit zijn oorspronkelijke leefomgeving zoals een antropologische presentatie uit een Volkenkundig museum, of is er nog een verborgen persoonlijke noot. Van Pask zijn we gewend werk te zien met een zeer directe en extroverte referentie naar haar persoonlijke histoire. Maar de installatie State of the Estate bij Ellen de Bruijne Projects is cryptischer met betrekking tot de persoonlijke context van het werk. Als antwoord op mijn vraag naar de achtergrond van het werk, kreeg ik de toelichting dat de installatie een referentie is naar Pask's roots; Wales met zijn volkscultuur van sagen en legendes. (Voor wie geïnteresseerd is: ook de bank is te koop.)