Bij de verhuizing naar een ander land raak je onvermijdelijk het directe contact met je eigen land kwijt. Voor het onderhouden van deze verbintenis ben je voortaan aangewezen op de verhalen van vrienden en familie, je herinneringen en sporadische bezoekjes. Als je een kind krijgt, wordt de breuk nogmaals onderstreept. Een baby geboren in het nieuwe land zal opgroeien met de taal en de gebruiken van dit land. Wat zal het kind nog weten van de geboortegrond van zijn of haar ouders?

Deze vraag komt in je op bij het bekijken en beluisteren van de installatie A Soothing Song van Monica Blok (1954) en Hadas Itzkovitch (1977). In de tentoonstellingsruimte van Imagine IC in de Bijlmer in Amsterdam hebben zij twaalf videoschermen in een cirkel opgesteld. Hierop zijn evenzoveel vrouwen te zien, die allemaal hun land hebben verlaten en in Nederland zijn bevallen van een baby. Waar de moeders precies vandaan komen en of ze vanwege oorlog, werk of liefde in Nederland zijn gaan wonen, is niet vermeld. De video’s worden gelijktijdig afgespeeld en hebben dezelfde lengte. Ook hebben ze dezelfde verhaalstructuur: een vrouw met haar baby op de arm beweegt door een Oudhollands interieur. Via koptelefoons is een door haar ingezongen wiegelied uit haar moederland te horen.

Componist Milan Gataric maakte een ‘universeel wiegelied’ waar je naar kan luisteren als je de installatie als geheel bekijkt. Helaas is het geluid zo zacht dat je je in moet spannen om het te horen. Wel mooi is dat het gefluister van de afzonderlijke liedjes uit de koptelefoons opstijgt en zich vermengt met de compositie van Gataric. Maar het universeel wiegelied gaat verloren zodra je je afwendt om een individueel beeldverhaal te bekijken en te beluisteren. Omdat de video’s allemaal op hetzelfde moment eindigen en weer beginnen, functioneert de installatie vooral als een decor waarin je je van scherm naar scherm begeeft.

Aan het begin van iedere registratie is de naam van moeder en kind te lezen. Deze persoonlijke aanduiding wordt teniet gedaan door de setting, kleding en cameravoering die in elke video bijna identiek zijn. Gezamenlijk vormen de opnames een krachtige compositie van corresponderende beelden. De tegenhanger van deze collectieve beeldtaal is de geluidsband. De slaapliedjes uit de verschillende landen zijn prachtig ingezongen door de moeders. In zang en melodie onderscheiden zij zich van elkaar, met hun moedertaal als verwijzing naar hun afkomst.

Elk liedje wordt kort onderbroken door een monoloog waarin de moeder vertelt hoe zij zich het leven van haar kind over twintig jaar voorstelt. Blok en Itzkovitch schreven deze teksten op basis van gesprekken die zij met de vrouwen voerden. Het zijn wensen en dromen voor de kinderen, vaak abstract maar soms ook heel concreet (‘Je zit op een campus van een universiteit in het buitenland…’). Uit deze visies spreekt het geloof in de ontwikkeling van de kinderen. Af en toe neigen de poëtische teksten naar sentimentaliteit, maar altijd overheerst de oprechtheid van de liefde van de moeder voor haar kind.

Dit warme gevoel voert de boventoon in A Soothing Song. Hiermee vindt het werk een geschikt onderkomen bij Imagine IC, waar de programmering van tentoonstellingen doorgaans een positieve blik op de vermenging van culturen uitdraagt. De traditionele slaapliedjes leggen echter meer bloot. Het zijn herinneringen uit lang vervlogen tijden. In de donkere kamer met zware gordijnen en stillevens aan de muur wekken ze een gevoel van melancholie op. Het blijft de vraag of het kind de muziek later nog zal kennen. Misschien zijn de liedjes ook niet bedoeld voor de kinderen, maar voor de zingende moeders. Als een troostend lied voor henzelf.

Vergeleken met de vele andere kunstenaars die zich bezig houden met de gevolgen van menselijke migratie pakken Blok en Itzkovitch het veel subtieler aan. In hun werk geen verbeelding van verscheurde gezinnen, illegale onderkomens of integratieproblemen. Hier zie je enkel de moeder en haar tevreden baby, tezamen in een Hollandse kamer. De slaapliedjes uit het verleden en de bespiegelingen op de toekomst accentueren de kwetsbaarheid van dit moment. A Soothing Song is bijzonder omdat het werk de nauwe verbondenheid tussen moeder en kind laat zien en tegelijkertijd onthult dat er ook een afstand tussen hen bestaat. Een geografische afstand, die niet fysiek, maar wel reëel is.