Rauwe realiteit met subtiele vervreemding

Roos van Put

Het is niet direct vast te stellen wat je ziet, duidelijk is wel dat de foto een enorm betonnen blok toont in een vreemde, onnatuurlijke toestand. Het resultaat: een dosis rauwe realiteit met een snufje subtiele vervreemding. Want het in eerste instantie niet nader te duiden object is een bunker aan zee die door de jaren heen als gevolg van de natuur in deze positie terecht is gekomen. Het water, in eb en vloed, heeft dit kolossale gebouw doen kantelen: bij vloed is nog slechts een topje boven water te zien, bij eb ben je getuige van een wonderlijk tafereel. Fotograaf Stijn Kriele (geboren 1972) zag dit beeld aan het strand van Biarritz in de zomer. Door de hoeveelheid badgasten eromheen was de foto die hij in zijn hoofd had echter niet realiseerbaar en daarom keerde hij naar dat bewuste strand terug. In een winterseizoen.

Dat wat hij toont is direct aan de realiteit ontleend. Het enige wat de fotograaf feitelijk heeft gedaan is het beeld voor de eeuwigheid vastleggen en gezien het wonderlijke van het geheel zal hij beslist niet de enige zijn die deze bunker zo heeft gefotografeerd. Het bijzondere van de foto ligt dan ook niet zozeer in het beeld zelf alswel in de waarneming van de fotograaf. Hij nadert het gebouw frontaal en brengt het bijna beeldvullend, langs de randen is nog net een stukje omgeving aanwezig.

Die manier van waarnemen, die wijze van naar het landschap kijken en het op een frontale wijze presenteren, keert in zijn overige foto's terug. Zijn reis naar het strand van Biarritz leverde hem foto's op die in uitgangspunt doen denken aan de Atlas van Richter. Hierin zijn opnamen te zien van de natuur, bijvoorbeeld van een wolkenlucht en elke keer is die lucht anders, ook al was het standpunt meer dan eens gelijk. Met andere woorden, Stijn Kriele heeft tijdens zijn reis steeds naar het landschap gekeken, en ook vaak naar hetzelfde onderdeel daarvan, maar dat wat hij zag was nooit hetzelfde. De stills en de bewegende beelden, de video die hij presenteert, zijn op te vatten als een roadmovie – want gemaakt tijdens de reis naar Biarritz – als een beeldendagboek waaruit toeschouwer fragmenten krijgt voorgeschoteld.

Fragmenten die zijn ontleend aan de werkelijkheid maar die door de wijze van presenteren – in duo's, er zijn continu twee beelden simultaan te zien – aan een stuk realiteit, aan een objectieve weergave van het landschap een dosis vervreemding alsook een wezenlijk stuk schoonheid toevoegen. Het lijken gewone, terloopse snapshots. Dat zijn het ook, want een bomenrij aan een horizon is tenslotte bijna een clichébeeld. Maar Stijn Kriele brengt vervolgens in het andere deel van de presentatie een fragment uit een landschap dat helemaal niets met het eerste beeld heeft te maken.

Tegelijkertijd suggereert hij een panoramische blik, want het lijkt alsof je in dat landschap staat en om je eigen as heen draait. Beelden van land en zee vloeien als vanzelfsprekend in elkaar over en toch zijn ze gemaakt op totaal verschillende locaties in de (lege) natuur. Je kunt in deze landschappen, hoewel samengesteld uit uiteenlopende onderdelen, gemakkelijk navigeren, want alles vloeit als vanzelfsprekend in elkaar over. Je eigen nietigheid wordt tastbaar als je binnen deze werken de grootsheid en weidsheid van de natuur ervaart. Soms zoomt de fotograaf in op druppels van zijn voorruit, dan weer zie je een kolkende zee. Opvallend is dat zijn foto's (en tevens de video) een zeker schilderachtig karakter hebben, een bepaalde vorm van romantiek ook herbergen. Het gewone en terloopse diende als uitgangspunt, maar beelden uit deze rauwe roadmovie, gemaakt in een schraal winterlandschap transformeren in – soms omfloerste – foto's tot serene sprookjesachtige taferelen.

En zo is het landschap binnen de waarneming van Stijn Kriele niet zozeer een fotografische weergave van een stukje natuur of een journalistieke, objectieve benadering van het landschap, maar zijn het beelden geworden die zichzelf ontstijgen, die als het ware een nieuwe, onbekende wereld onthullen. Een wereld waar aan schoonheid evenveel waarde wordt gehecht als aan vervreemding. Maar wel één die er eigenlijk gewoon is, als je maar goed kijkt. Of als je je blik laat leiden door de waarneming van deze fotograaf.

Het is niet direct vast te stellen wat je ziet, duidelijk is wel dat de foto een enorm betonnen blok toont in een vreemde, onnatuurlijke toestand. Het resultaat: een dosis rauwe realiteit met een snufje subtiele vervreemding. Want het in eerste instantie niet nader te duiden object is een bunker aan zee die door de jaren heen als gevolg van de natuur in deze positie terecht is gekomen. Het water, in eb en vloed, heeft dit kolossale gebouw doen kantelen: bij vloed is nog slechts een topje boven water te zien, bij eb ben je getuige van een wonderlijk tafereel. Fotograaf Stijn Kriele (geboren 1972) zag dit beeld aan het strand van Biarritz in de zomer. Door de hoeveelheid badgasten eromheen was de foto die hij in zijn hoofd had echter niet realiseerbaar en daarom keerde hij naar dat bewuste strand terug. In een winterseizoen.

Dat wat hij toont is direct aan de realiteit ontleend. Het enige wat de fotograaf feitelijk heeft gedaan is het beeld voor de eeuwigheid vastleggen en gezien het wonderlijke van het geheel zal hij beslist niet de enige zijn die deze bunker zo heeft gefotografeerd. Het bijzondere van de foto ligt dan ook niet zozeer in het beeld zelf alswel in de waarneming van de fotograaf. Hij nadert het gebouw frontaal en brengt het bijna beeldvullend, langs de randen is nog net een stukje omgeving aanwezig.

Die manier van waarnemen, die wijze van naar het landschap kijken en het op een frontale wijze presenteren, keert in zijn overige foto's terug. Zijn reis naar het strand van Biarritz leverde hem foto's op die in uitgangspunt doen denken aan de Atlas van Richter. Hierin zijn opnamen te zien van de natuur, bijvoorbeeld van een wolkenlucht en elke keer is die lucht anders, ook al was het standpunt meer dan eens gelijk. Met andere woorden, Stijn Kriele heeft tijdens zijn reis steeds naar het landschap gekeken, en ook vaak naar hetzelfde onderdeel daarvan, maar dat wat hij zag was nooit hetzelfde. De stills en de bewegende beelden, de video die hij presenteert, zijn op te vatten als een roadmovie – want gemaakt tijdens de reis naar Biarritz – als een beeldendagboek waaruit toeschouwer fragmenten krijgt voorgeschoteld.

Fragmenten die zijn ontleend aan de werkelijkheid maar die door de wijze van presenteren – in duo's, er zijn continu twee beelden simultaan te zien – aan een stuk realiteit, aan een objectieve weergave van het landschap een dosis vervreemding alsook een wezenlijk stuk schoonheid toevoegen. Het lijken gewone, terloopse snapshots. Dat zijn het ook, want een bomenrij aan een horizon is tenslotte bijna een clichébeeld. Maar Stijn Kriele brengt vervolgens in het andere deel van de presentatie een fragment uit een landschap dat helemaal niets met het eerste beeld heeft te maken.

Tegelijkertijd suggereert hij een panoramische blik, want het lijkt alsof je in dat landschap staat en om je eigen as heen draait. Beelden van land en zee vloeien als vanzelfsprekend in elkaar over en toch zijn ze gemaakt op totaal verschillende locaties in de (lege) natuur. Je kunt in deze landschappen, hoewel samengesteld uit uiteenlopende onderdelen, gemakkelijk navigeren, want alles vloeit als vanzelfsprekend in elkaar over. Je eigen nietigheid wordt tastbaar als je binnen deze werken de grootsheid en weidsheid van de natuur ervaart. Soms zoomt de fotograaf in op druppels van zijn voorruit, dan weer zie je een kolkende zee. Opvallend is dat zijn foto's (en tevens de video) een zeker schilderachtig karakter hebben, een bepaalde vorm van romantiek ook herbergen. Het gewone en terloopse diende als uitgangspunt, maar beelden uit deze rauwe roadmovie, gemaakt in een schraal winterlandschap transformeren in – soms omfloerste – foto's tot serene sprookjesachtige taferelen.

En zo is het landschap binnen de waarneming van Stijn Kriele niet zozeer een fotografische weergave van een stukje natuur of een journalistieke, objectieve benadering van het landschap, maar zijn het beelden geworden die zichzelf ontstijgen, die als het ware een nieuwe, onbekende wereld onthullen. Een wereld waar aan schoonheid evenveel waarde wordt gehecht als aan vervreemding. Maar wel één die er eigenlijk gewoon is, als je maar goed kijkt. Of als je je blik laat leiden door de waarneming van deze fotograaf.

CALM (I AM CALM), Stijn Kriele, tm 22 feb

SNGallery International, Contemporary Art, Laan van Meerdervoort 45, Den Haag, open wo tm zo 13-18