In 1919 schrijft de Duitse socioloog Max Weber in zijn boek Wetenschap als beroep over de ‘onttovering van de wereld’. Hiermee doelt hij erop dat in de moderne westerse, gerationaliseerde wereld eigenlijk geen plaats meer is voor magische en onberekenbare machten. De wetenschap heeft het ‘gewonnen’ van geloof en verwondering; niet magie maar technische middelen en berekening worden aangewend om onheil af te keren. Inmiddels weten we dat technologie niet altijd een oplossing biedt voor onze problemen, maar welke plek heeft magie ondertussen ingenomen?
In Tubelight 122 wordt het begrip magie vanuit verschillende perspectieven belicht, alsook de potentie van het gebruik ervan in onze huidige samenleving. Beeldend kunstenaars Gijsje Heemskerk en Shani Leseman bouwen gezamenlijk aan een archief van beeldmateriaal dat op een of andere manier met ‘magie’ te maken heeft. Voor Tubelight verkennen ze een aantal beelden uit dit archief in een associatieve dialoog. In de tekst ‘Godin als klimaatactiviste’ duidt Linda Selena Boos overeenkomsten tussen oeroude godinnenverering en ecofeminisme: ‘beide stromingen willen namelijk de brug slaan tussen de geschiedenis van genderongelijkheid en onze onophoudelijke uitputting van de aarde.’ Ik wil graag geloven in haar betoog dat door het in contact komen met godinnen we de bestaande structuren in de samenleving wel los móéten laten en beter voor de wereld zullen zorgen.
En hoewel technologie en de wetenschap niet alle problemen oplost, kan het – aangezien het een belangrijk onderdeel van ons leven uitmaakt – zeker ook als middel worden ingezet, zoals blijkt uit sommige bijdragen. Zo neemt Rianne Zijderveld de begrenzing van taal als uitgangspunt en onderzoekt ze hoe de moderne technologie kan worden toegepast om onze taal open te breken en zo de magie juist toe te laten. Hyeji Nam gebruikt digitale media juist om de relatie tussen lichaam en geest te bevragen. Haar raadselachtige gedicht refereert rechtstreeks aan een digitale parallelle wereld waarin je je volledig kan verliezen.
In Sri Lanka geven bevoorrechte Hindoestaanse families een ketting met de beschermwapens van Durga – de Hindoestaanse moedergodin – aan hun kinderen. Een van die wapens is een drietand, die het verleden, heden en de toekomst symboliseert. De magische spreuk die Naomi Amanda Hubèrt aan Durga schreef, vormde de kern van haar afstudeerwerk The Daughter, Durga and Diasporic Dislocation. Met haar eigen moeder als hoofdrolspeler liet Hubèrt met deze installatie de conditionering zien van de diaspora en de manieren van overleven die gepaard gaan met migratie. In de bijdrage voor de Vrijplaats borduurt ze voort op deze magische spreuk, waarin traditie, taal, magie en de verbeelding van wapens in hedendaagse games op een bijzondere manier samenkomen.
Al met al zou je deze Tubelight kunnen zien als een pleidooi voor het opnieuw betoveren van de wereld. Daarbij gaat het er niet om de werkelijkheid minder ‘echt’ te maken, maar om nieuwe mogelijkheden, die onderdeel uitmaken van onze werkelijkheid, zichtbaar te maken.
Marjolein van de Ven, namens de redactie