Sinds de oprichting van de Delftse expositieruimte 38CC in 2008 zijn er ongeveer dertig solotentoonstellingen georganiseerd. Hans Vijgen is echter de eerste kunstenaar die een tweede presentatie krijgt in 38CC. De huidige tentoonstelling lijkt, als je vluchtig kijkt, een herhaling van Vijgens eerste show in 2012. Net als toen staan er lange tafels met maquettes en tekeningen van een bepaald formaat, loopt er een rode lijn over de vloer en hangen er foto’s aan de muren. Maar de naam verraadt het, Latitudes Part 2 is niet zozeer een herhaling maar een vervolg. Vijgen toont met deze presentatie waar hij staat met Latitudes 51, het grootschalige project waar hij al tien jaar mee bezig is. De laatste maquette is zelfs pas geïnstalleerd nadat de tentoonstelling al was geopend, zo vertelt de gastvrouw mij.
Tien jaar geleden stelde de kunstenaar vast dat de breedtegraad N51° 34.191 over de werktafel in zijn atelier in Tilburg liep, en besloot hij over deze breedtegraad een (denkbeeldige) reis over de wereldbol te maken. De satellietbeelden van de 360 plekken waar deze 51e breedtegraad en een lengtegraad elkaar kruisen vormen hierbij telkens het uitgangspunt. De uitkomst – een gestaag groeiende serie van telkens een maquette en een tekening per lengtegraad – is een vermenging van de geografische werkelijkheid, actuele gebeurtenissen en de verbeelding van de kunstenaar.
De keurig in drie rijen opgestelde maquettes zijn precies en kundig gemaakt. Het is duidelijk dat Vijgen een echte maker is. Het zijn vervreemdende voorstellingen. Hoewel er bijna altijd (sporen van) menselijke creaties – zoals een fabriek, pijpleiding, zendmast, ruïne of spoorlijn – in de taferelen terugkomen, zijn ze over het algemeen uitgestorven. Een enkele keer zie je een levend wezen, zoals een hond. In de bijbehorende tekeningen, lopen cartografische elementen, abstracte lijntekeningen en figuratieve elementen in elkaar over. Tekening en maquette corresponderen met elkaar: vaak komt een of meerdere van de onderdelen in beide terug, als een verwijzing naar dezelfde wereld in een ander perspectief. Aangezien het formaat van tekening en maquette telkens hetzelfde is, ontstaat er samenhang en ritme. Het zouden hoofdstukken van een verhaal kunnen zijn. Of allemaal verschillende verhalen, elk met een eigen plot en einde.
Inmiddels bezoekt Vijgen de locaties op de breedtegraad ook in levenden lijve. Onder de noemer Longitude crossings documenteert hij zijn reizen naar plekken waar hele lengtegraden de breedtegraad kruisen, en als onderdeel van Latitude landings documenteert hij zijn bezoeken aan de tien plaatsen op de lijn waar het land overgaat in zee. Hierbij gaat hij secuur te werk, telkens neemt hij een GPS tracker en een rood lint mee om de juiste coördinaten te vinden en op locatie te markeren. De documentatie van deze excursies wordt ook tentoongesteld: aan de muren hangen foto’s en in de ‘kluis’, de raamloze achterruimte van 38CC, wordt een film getoond waarin Vijgen ergens op de wereld zijn rode lint aan het positioneren is. In vitrines en een archiefkast liggen op locatie verzamelde watermonsters en planten, en zelfs boeken die op de breedtegraad zijn geschreven.
De drang om de locaties daadwerkelijk te willen bezoeken en documenteren begrijp ik wel. Het moet bijzonder zijn om deze voorheen abstracte punten op een kaart, waar je allerlei ideeën over hebt, in het echt te kunnen zien. Echter, het tentoonstellen van deze documentatie naast de maquettes en tekeningen is naar mijn mening geen goede combinatie. De foto’s leiden af en doen afbreuk aan de virtuele reis die Vijgen maakte. Automatisch probeer je overeenkomsten te zoeken met de maquette en tekening. De foto’s en objecten reduceren de maquettes en tekeningen enkel tot pure illustraties en trekken me terug naar de grauwe werkelijkheid, terwijl ik liever blijf ronddwalen in de mysterieuze wereld die op de tafels wordt geschetst.
Op de website vind ik de lezing ‘De kaart en het gebied’ die kunsthistorica Marijke Goeting gaf tijdens de opening van de tentoonstelling. Ik moet denken aan het gelijknamige roman van Michel Houellebecq, waar Goeting overigens niet aan refereert. De hoofdrolspeler Jed Martin, een succesvolle maar eenzame kunstenaar met een onnavolgbaar oeuvre, heeft een passie voor kaarten. Als hij in een wegrestaurant een Michelin-kaart uitvouwt, wordt hij geraakt door de sublieme schoonheid van deze grafische weergave van de werkelijkheid. Het mondt uit in een serie waarin hij honderden kaarten heel precies met een technische camera fotografeert. De tentoonstelling die hem uiteindelijk bekendheid bezorgt heeft als titel ‘De kaart is interessanter dan het gebied’.
Vijgen zet een stap verder dan Martin. Door het verwerken van zijn eigen associaties en gedachten in de maquettes en tekeningen creëert de kunstenaar een geheel eigen kaart, waarin ‘gebied en geheugen steeds opnieuw samenkomen en elkaar vervormen’, zoals Goeting het mooi omschrijft. In deze ‘kaart’ zit wat mij betreft de kracht van dit project, en niet in de referenties naar de werkelijkheid die hij ernaast presenteert.
Deze recensie is onderdeel van de serie ‘In de periferie’, waarbij een specifieke stad of regio een langere tijd door een auteur onder de loep wordt genomen. Marjolein van de Ven recenseert de komende maanden tentoonstellingen en presentaties rondom hedendaagse kunst in Delft.
Marjolein van de Ven is een van de drijvende krachten achter de Kunstvlaai, werkt als freelance curator/schrijver en is redacteur van Tubelight.
