Even weifelt het meisje. Er ontbreekt nog iets… nagels! Het is aandoenlijk hoe ongedwongen ze zich bewegen, de kinderen die figureren in de vijf video’s die het hoofdbestanddeel vormen van de installatie die Joanneke Meester voor Outline maakte. De opnames worden getoond op even veel hangende monitoren die alleen te bekijken zijn als men zich eronder neervlijt. Dan zijn ook de regie-aanwijzingen te horen die Meester de kinderen geeft. Ze gaan liggen op een zwarte ondergrond en trekken daarop met een stuk wit krijt zelf hun eigen contouren na, zoals elk kind wel eens een omtrek van zijn hand op papier heeft gemaakt. Het is duidelijk inspannend en ze zijn zichtbaar tevreden als Meester zegt dat het klaar is.

Ook de resulterende tekeningen hangen in de tentoonstellingsruimte. Ze getuigen van de concrete handelingen die op de video’s te zien zijn, maar verwijzen tevens onmiskenbaar naar de krijttekeningen van gewelds- of verkeersslachtoffers die de technische recherche achterlaat op een locus delicti. De ruimte van Outline roept door haar oorspronkelijke functie als snijzaal van het voormalige Burgerziekenhuis dergelijke sinistere connotaties blijkbaar op, denk aan de titel van de expositie The Haunted House of Art die Gabriel Lester er jaren geleden samenstelde of aan het meer recente mortuarium van Maze de Boer. In het werk van Joanneke Meester is de referentie naar forensisch onderzoek een constante factor, heel nadrukkelijk bijvoorbeeld in een grootschalige installatie die ze vorig jaar maakte voor Safe in Dalfsen. Ze zoomt in op het geweld dat wij het liefst van alles verdringen, het geweld dat geen abstract begrip meer is, het geweld dichtbij. Ze kruipt de beschouwer ermee op de huid, en er onder.

Men zou kunnen verdedigen dat het jammer is dat ze zich daarbij soms bedient van enigszins eendimensionale betekenaars, zoals in het geval van het omstreden pistooltje dat ze maakte van haar eigen huid en ook wel van de krijtomtrekken van Playground. Maar misschien is haar thematiek te urgent om daar lang bij stil te staan. Bloot zijn ze, de kinderen die zij filmde. Bloot, maar op hun gemak. Meester maakte decent hun genitaliën digitaal onherkenbaar, op het eerste gezicht om hun vertrouwen niet te beschamen. Maar ook om van de beschouwer een voyeur te maken tegen wil en dank en indien van toepassing een bezorgde ouder. Kan dit niet meer? Een ontkleed kind is op het strand niet ongewoon, maar op een foto? Fundamenteel is dit een probleem van het beeld; van het (re)produceren, verspreiden en bezitten, maar vooral van het interpreteren ervan. Een sensueel geschilderd Christuskind maakt van Michelangelo nog geen pederast; eerder een vroom man die zo uitdrukt dat het Woord werkelijk vlees geworden zou zijn. In het geval van de jongens die Caravaggio schilderde ligt het al gecompliceerder.

In haar boek Pictures of Innocence: the History and Crisis of Ideal Childhood uit 1998 beschrijft Anne Higonnet treffend hoe in de Romantiek de kinderlijke onschuld door middel van beeld geconstrueerd wordt, ingegeven door een veranderde moraal. Millais, Runge en Bougereau beelden kinderen zo af, dat iedereen ze zou willen hebben. Ze zijn ‘desirable’ en daardoor sensueel. Het is een appèl op de Victoriaanse vrouw om zich aan het moederschap te wijdden en het huis in te richten als een fort waarin de zuiverheid van het kind kan worden bewaard. Deze beeldtaal heeft zijn aantrekkelijkheid nog niet verloren, getuige de babyfoto’s van Anne Geddes of andermans kinderkiekjes die men soms als kerstkaart in de bus krijgt.

Higonnet toont aan hoe steeds met de moraal ook het beeld verandert. De afgelopen jaren werden wij geconfronteerd met de verre van zoet en onschuldig lijkende kinderen van Marlene Dumas, Larry Clark en vele anderen. De affaire rondom Kiki Lamers toonde hardhandig aan dat een liberale omgang met dit thema onder druk staat. Kunstminnaars nemen in dergelijke kwesties meestal stelling in tegen de moraal, het beeld staat niet ter discussie. Het is knap dat Joanneke Meester niet een simpel standpunt inneemt, maar het dilemma integraal in haar installatie incorporeert. Handen af van de kunst! Handen af van de kinderen!