TUBELIGHT

De bewerkte foto’s van Ruth van Beek (1977) zijn vervreemdend en humoristisch. Van Beek gebruikt gevonden materiaal, zoals dia’s, snapshots of plaatjes uit albums of kranten. Door haar kleine ingrepen (het aanbrengen van een herhaling, een toevoeging of door iets weg te laten) vertellen de bewerkte foto’s nieuwe, vaak onwerkelijke verhalen. Haar beeldinterventies brengt plaatsen, gebeurtenissen en tijden bij elkaar die niet kloppen, maar visueel steeds een bedrieglijk passend nieuw geheel vormen.

TENT. brengt met de tentoonstelling Florida de bloeiende culturele infrastructuur van Rotterdam-Zuid onder de aandacht. Vier verschillende nieuwe kunstenaarsinitiatieven kregen elk maximaal een week om zich op locatie in ’t Gemaal te presenteren, resulterend in een experimentele soundgallery en podium voor talloze performances en presentaties door achtereenvolgens DE PLAYER, Kunstelevator, het collectief ADA (bestaande uit Deirdre M. Donoghue, Esmé Valk, Gerwin Luijendijk, Maja Bekan, Margo Onnes en Sjoerd Westbroek), bureau SENSATIONAL MIX (Roland Groenenboom en Nathalie Houtermans) en stichting NAC (Nieuwe Ateliers Charlois). Momenteel is alleen de laatste nog te zien, dus haast je, of bekijk het boek Op Zuid, dat bij dit project gepresenteerd wordt. Of bezoek de initiatieven zelf, natuurlijk.

Dat iedereen een tentoonstellingsmaker is, is een aantrekkelijke gedachte maar natuurlijk niet waar. Slechts weinigen beheren kunstwerken of stellen kunst tentoon. Wel cureert een groeiend aantal mensen inmiddels zijn eigen leven: ze beheren hun Flickr-account, hun Facebook-profiel, hun Linkedin-relaties en ze bepalen wie wel en niet mag meepraten in hun Twitter-stream. Het is moeilijk genoeg om daar een coherente show van te maken, daar niet van, maar met kunst heeft het weinig te maken. Eerder met persoonlijke marketing.

Maar een symposium bezoek je voor de sprekers, niet om de waarheid te vinden. Bij Me You and Everyone We Know is a Curator waren Andrew Keen en Bruce Sterling de publiekstrekkers. Interessante sprekers, cultuurpessimist Andrew Keen vanwege zijn boek The Cult of the Amateur (2007) en siencefictionschrijver Bruce Sterling omdat hij een zo mogelijk nog donkerder toekomstbeeld schetst dan Keen. Eentje waarin wij, het publiek, er niet langer toe doen. We zijn passé, aan de kant geschoven door de ‘digital natives’ (iedereen geboren na 1990). Verwachtte je als bezoeker op dit symposium iets te horen over cureren in de 21e eeuw, blijken we allang omgeven door digitale rotzooi en digitaal verval – resten van een revolutie waarvan ik dacht dat hij nog moest beginnen. Sterlings verhalen hebben de verlammende urgentie van klimaatwaarschuwingen: je vermoedt dat iets onafwendbaars aan het gebeuren is en tegelijkertijd vrees je dat je er in het hele proces niet toe doet, tenslotte ben je geen ‘digital native’.

Andrew Keen, de tweede spreker, schetste vervolgens een pessimistisch beeld van de invloed van internet op onze cultuur. Die invloed is desastreus. Internet is een apenrots, waar degene die het hardst schreeuwt wordt gehoord – met kwaliteit heeft dat niets te maken. Het web wordt overspoeld door narcistische blogpostings en exhibitionistische filmpjes. Omdat bovendien op internet alles gratis is, is vrijwel niets van waarde. Maar ‘Free is not free,’ waarschuwt Keen. ‘We pay. We pay with the loss of our culture.’

Keen gelooft dan ook heilig in culturele poortwachters. Hij pleit voor mensen met kennis en smaak, die het kaf van het koren scheiden. Bezoekers van dit symposium. Zij moeten het lef hebben om te zeggen: ‘I do know more than you. It doesn’t make me go to heaven, but I do know more.’ Volgens Keen ligt de toekomst voor musea en kunstenaars niet online maar in de werkelijke wereld. Fysieke dingen, aanraakbare mensen, gebouwen van steen, bijeenkomsten als deze: symposia met mensen die wat weten, concerten in huiskamers, voorleesavonden in boekwinkels, unieke onherhaalbare performances. Dat vormt de nieuwe schaarste – en schaarste is wat handel mogelijk maakt.

Om zijn punt kracht bij te zetten twittert Keen twee dagen na afloop van het symposium: ‘For those asking about the availability of last week’s brilliant @bruces Amsterdam speech, it won’t be posted online. You had to be there…’ Wishful twittering, want tegelijkertijd verschijnt elders op het web een transcript van Sterlings speech.

Het symposium kende meer sprekers, maar was tegelijk een kleine apenrots die Sterling en Keen meer spreektijd toebedeelde dan de rest. Dit had tot gevolg dat Sarah Cook, als curator gespecialiseerd in nieuwe media, in haar vijftien minuten zó snel sprak, dat het leek of ze Sterling en Keen in haar nek voelde twitteren. Miranda July – performancekunstenaar en filmmaker aan wiens werk en werkwijze de titel en het thema van het symposium is ontleend – flitste in haar presentatie voorbij. Op internet krijgen Cook en July gelukkig wel alle ruimte en tijd.

Het einde van het decennium aftellen kan ook met ‘skinclippings’, met groenten of met kledingstukken. Vorm en laad je eigen cijfer en laat het meedraaien met de klok van Fabrica, het ontwerpcentrum van Benneton.

In het kader van de Amsterdam Fashion Week organiseert de Gerrit Rietveld Academie in de laatste week van januari de RIETVELD BREIBIENNALE. Studenten van de Rietveld zullen het ondenkbare gaan breien: via ongebruikelijke breimachines en combinaties met andere technieken en door het toepassen van vreemde materialen.

What (supernatural) gift would you most like to possess?
I’d like to fly…
Can you describe your most recent ecstatic visual experience?
I am intrigued by romantic drawings from the 1810s right now, Peter von Cornelius, Schnorr von Carolsfeld and those other guys from the Nazarene Movement.
And, well, the quality of Chris Ware’s work drives me insane.
Of all your works, past and present, which is your favorite? Why?
Please describe it.
I am mostly in love with my newer works, if they are reasonable. There are two pieces I show in Diepenheim that drive me crazy. In the wood inlay series Intarsia, there is a one-eyed extraterrestrial woman, guess it’s a woman, with a baby – a one eyed baby of course – in her arms. And the baby cries. It is cute, it’s kitsch, but also moving. A flying saucer hovers above her and functions as a halo. In the other one, the one-eyed sits and stares in flowing water, dipping a stick, very melancholic. It’s the water under Frank Lloyd Wright’s house Falling Water and the house is in all its beauty above her on the hill. The vegetation has gone and the extraterrestrial being sits and stirs the water with a stick … and the wooden materiality makes it all very stiff, retro, but since the shapes are very comic it’s like an ethnographic object left from modernity. I just love them.
Can you describe a scene from a film that particularly affected you?
I love Blade Runner, especially the scene where the Nexus dies on the roof. Great Rutger Hauer – Dutch guy by the way!!
Which artist, living or dead, would you like to have visit your exposition?
Dante would be fantastic… Utamaro…I’d like to discuss with Utamaro, yes I do. Easier might be getting Mark Wallinger into play, whose irony and reflective intelligence but still deep honesty I admire.
If you could permanently remove an art movement from the history books, which one would it be, and why?
Hehe. If removing something always start with yourself. Visual Arts: Out!
Please describe your ideal visitor.
Female, around 50, dark hair, high heels, leather skirt and a deeeep voice. And she grunts slowly: ‘Yeahhhhhh. I love it’. And she kicks her heels into a piece, I guess.
And your ideal exhibition space?
Every non-art place is better than white cubes. Lots of history traces.
How would you explicate this exhibit to your parents?
Look mom, it’s like walking through a fairy tale, you are never sure what magic forces the images possess and what they mean. But you know, they are connected and it is essential for your survival to trust and to let yourself be tricked. Walk through the show and put the pieces together and if you have a story and you really believe that it is the story than that is the story indeed. It’s for the spooky evil that hovers over your little pension money and you never quite grasp it, what they talk about when they say CRISIS.
And dad, let’s go upstairs to the wood inlay works. You were a carpenter and you know how tricky it is to give wood a good finish. Its only eight different types of wood – that’s what the craft people in India work with – not more and not less. Yes, I worked with people in Mysore in India. They do it all by hand and they are really good at it. I was deeply impressed. Not one machine. What’s on the pictures? Well, I don’t know if that matters here. It’s science fiction but since it is old science fiction it might be more of a fairy tale. I used a quote from a movie from your youth and you might know it – did you see Forbidden Planet in the fifties? Not? Well, it’s in there. I made a melancholic review of modern belief in the future, in the shape of a slow and traditional technique. The wood objects look like remnants from an ethnological museum. They are just beautiful, you know…
What do you not want the visitor to miss while visiting the exhibition?
The narratives connecting the pieces.
What do you not want the visitor to see?
Mistakes.
What would you be (doing), if you weren’t an artist?
I would be dead.

Quimby The Mouse from This American Life on Vimeo.

^{Chris Ware, QUIMBY THE MOUSE, 2009, music: Andrew Bird, EUGENE}

Hoewel je het zelfportret misschien het makkelijkst associeert met de oude meesters van de schilderkunst en dus met mannen, koppel ik deze narcistische kunstuiting eerder aan vrouwen zoals Frida Kahlo en Cindy Sherman. In de portretten van Kahlo overheerst het persoonlijke levensverhaal terwijl Sherman eerder lijkt te ontsnappen.

‘Ik heb het gevoel dat ik anoniem ben in mijn werk’ zegt Sherman. ‘Als ik naar de foto’s kijk, zie ik nooit mezelf.’ Sherman begint in de jaren zeventig met het portretteren van zichzelf, hoewel altijd verkleed als een personage. Untitled Film Stills (1977-1980) is een serie van 69 foto’s waarvoor Sherman zelf poseert in verschillende outfits en decors die een verhaal suggereren. De personages die ze speelt zijn stereotiepe vrouwrollen: de bombshell, de sterke vrouw, het domme blondje, de dronken jetsetter.

Op de vraag waarom Sherman zelf voor haar foto’s poseert, noemt ze vaak praktische redenen: je model is altijd beschikbaar en heeft alle tijd, ze weet precies hoe ze moet zitten en waar het werk over gaat. Frida Kahlo gaf een soortgelijk antwoord op die vraag: ‘Ik schilder mezelf omdat ik vaak alleen ben.’

Het is moeilijk te geloven dat Kahlo alleen uit praktische overwegingen haar eigen model is. De schilderijen zijn dagboeken waarin ze verhaalt van haar vele operaties, een tumultueus huwelijk en miskramen. Ze neemt geen genoegen met schilderen van slechts haar beeltenis, ze schildert haar persoonlijkheid erbij.

Cindy Sherman doet exact het tegenovergestelde: ze ontdoet haar portret van karakter. In combinatie met 68 andere foto’s en 68 andere rollen is deze vrouw zowel uitdagend als verlegen als wanhopig en daardoor noch uitdagend, noch verlegen en noch wanhopig: Sherman laat 69 keer zien wie ze nièt is. Maar dat betekent nog niet dat haar foto’s geen zelfportretten zijn. Sherman legt haar verdwijning vast en dat is de kern van haar werk. Doordat ze haar verlangen toont om zich te verstoppen, toont ze juist wie ze is.

Op zaterdag 19 december organiseert het Graphic Design Museum in Paradiso een symposium over kwaliteit in een tijdperk van visuele overvloed. Met onder andere Bruce Sterling (Beyond the Beyond), Andrew Keen (The Cult of the Amateur), Rick Poynor (The death of the critic) en Henk Oosterling.

Op internet is iedereen een ontwerper, een schrijver, een kunstenaar. Elke dag komen er honderdduizenden beelden bij, die de fysieke wereld vaak niet eens bereiken. Hoe worden we wijs uit die enorme visuele overvloed? Wie bepaalt welke werken de moeite waard zijn?

Ondertussen zoeken musea naar manieren om hun collecties online toegankelijk maken. Kunnen zij daarbij hun traditionele rol als poortwachters van kwaliteit handhaven? Musea, maar ook bemiddelaars, beleidsmakers, kunstenaars en ontwerpers zullen hun positie moeten herzien. Het zoeken is naar nieuwe denkkaders en kwaliteitscriteria die van toepassing zijn op de online culturele wereld.

Tekeningen, animaties, foto’s en objecten, allen in een vinnige, cartooneske stijl, bevolken de studio van de Duitse Willehad Eilers (1981) zo massaal dat het overdondert. Zowel het geheel overtuigt als elk werk op zichzelf. Het verbaast dan ook niet dat tijdens de RijksakademieOPEN zijn studio gevuld is met publiek dat alles minutenlang observeert.

Eilers’ handschrift en beeldtaal komen duidelijk voort uit de straatcultuur en kunnen betiteld worden als een doorontwikkelde graffitistijl: veelal harde, scherpe lijnen en bijtende thema’s die soms prettig uit de bocht vliegen. De maatschappelijke kwesties die hij aansnijdt wekken – hoewel niet per se origineel – geen uitgekauwde indruk. Ook de teksten die zijn werk meermaals begeleiden hellen zelden teveel over naar het flauwe, maar zijn vinnig en prikkelend: ‘100 years from now we’ll all be 25 and top.’

Zonder tekst weet Eilers bovendien dit felle karakter in zijn werk te behouden, zoals in een tekening van twee hoge muren waarop ontelbare figuren met Abu Ghraib- en Klu Klux Klan-achtige hoofddeksels zitten. Een rivier scheidt de muren en daarmee ook de gedaantes van elkaar. De dubbele betekenis van de kappen komt terug in de voorstelling als geheel: hebben we hier te maken met meelijwekkende gevangenen die geen kant op kunnen of zijn dit wellicht geen slachtoffers maar daders?

Minder onrustbarend is de animatie van het onverzadigbare kipje. Wanneer het eet, en dat is het enige wat het wil en doet, vullen de nekkwabben zich en dijen daardoor langzaam uit. Met een simpele doch voorzichtige duw op een knop kan het gewillige publiek de frequentie van het eten reguleren. Het kipje, onverzadigbaar als het is, verlangt steeds naar meer, totdat zijn kwabben zich zo gevuld hebben met vet dat het in zijn eigen vlees bedwelmd wordt. Weg kip. Hier kan een parabel over het gulzige kapitalisme in gelezen worden, maar zonder maatschappijkritische ondertoon werkt de animatie ook.

Wie de catalogus van de RijksakademieOPEN erop heeft nageslagen, treft bij Eilers een weinig verhullende afbeelding aan: een blote man, helm op het hoofd, een Dobermann voor het kruis, grijpt brutaal tussen de benen van de bijna naakte vrouw naast hem. Wanneer je beter kijkt zie je dat het geen door Eilers getekende of geschilderde voorstelling is, maar een foto van een beschilderde kermisattractie. Op Eilers’ site is het nog duidelijker zichtbaar (de foto is te vinden onder ‘fun’ – ‘erotic fun’): een volkomen misplaatst pornografisch beeld op een attractie genaamd ‘extreme’ waarbij de (kinder)hoofdjes nog net onderaan in beeld te zien zijn. De werkelijkheid is klaarblijkelijk toch nog heter dan Eilers hem opdient.