Notities van tijd

Annelieke van Halen
Forever Now 2 (2005), Gerard Koek, courtesy Kunstenaarsinitiatief Paraplufabriek (Nijmegen), foto Annelieke van Halen

Forever Now is de derde in een reeks tentoonstellingen van beeldend kunstenaar Gerard Koek die allen dezelfde titel dragen, maar steeds verschillen in samenstelling. De reeks had zijn aanvang in 2005 in TENT., Rotterdam en was vervolgens te zien in HEDAH, Maastricht. De Nijmeegse Paraplufabriek heeft een primeur door als eerste Koeks lichtprojecties en objecten van karton, steenkool en hout in één ruimte te presenteren.

De zes kunstwerken in de Paraplufabriek verwijzen allen in vorm en titel naar een specifiek aspect van ontwikkeling en tijdsbeleving. Een voorbeeld hiervan is Cloud of Arrest (2006), een wandwerk dat bestaat uit komma’s van verschillende groottes. Ze zijn vervaardigd uit karton en er steken verpakkingsdozen uit waarvan alleen de buitenkant zichtbaar is – de geopende zijden zijn tegen de wand geplaatst. Het kartonnen verpakkingsmateriaal duidt op twee verschillende aspecten van ontwikkeling: tijdelijkheid en eeuwigheid. Karton is immers evenzeer een wegwerpartikel als een gebruikelijk recyclemateriaal. Het kommateken duidt daarentegen op rust en stilstand. Met deze tegenstelling tussen vorm en materiaal lijkt de kunstenaar te zinspelen op ons conflicterende, westerse begrip van tijd, beweging en eeuwigheid.

Een ander werk dat aan zowel de voortgang als de stilstand van tijd refereert is Forever Now 2 (2005). Deze lichtprojectie wordt getoond in een met kartonnen wanden afgebakende ruimte. Op de achterwand zijn films geprojecteerd binnen de scherpe silhouetten van gebruiksvoorwerpen, zoals een koffer, citruspers en sportschoen. De films bevatten continu bewegende beelden van voornamelijk natuurlijke elementen als water en vuur. Binnen de statische contouren van de producten is er voortdurend beweging, wat een tegenstelling suggereert tussen artificieel-doods en natuurlijk-levend. De afbeeldingen van de projectie veranderen van samenstelling: regelmatig verdwijnt één van de beelden en maakt plaats voor een ander productsilhouet. Dit benadrukt de veranderlijkheid en vergankelijkheid van de producten. Er lijkt uit te spreken dat onafhankelijk van de producten die we vergaren, het leven gewoon doorgaat.

Koeks benadering van tijd is over het geheel genomen nogal letterlijk, waardoor zijn kunstwerken geen nieuwe inzichten opleveren en een oppervlakkige indruk geven. Naast de titels vormt ook het materiaalgebruik een letterlijke verwijzing. Forever Now 1 (2005) is hier een duidelijk voorbeeld van. Deze installatie is uitgevoerd in hout en steenkool wat duidt op een enorme tijdsspanne: steenkool is na een eeuwenlang proces uit plantenresten ontstaan, terwijl hout een recente oorsprong heeft. De installatie bestaat uit twaalf houten kisten. Binnen de vier zijden van de open kisten zijn met steenkool bedekte objecten geplaatst, zoals een stoel, speelgoedfiguren, takken en een ingedeukte verpakking. Door de objecten letterlijk te kisten, wekt het zwart van het steenkool associaties op met dood en vergankelijkheid.

Gerard Koek verwijst met zijn werk naar het westerse tijdsbesef, de hedendaagse consumptiecultuur en het vluchtige karakter van ons bestaan. De vragen en ideeën die zijn kunstwerken opwekken zijn helaas eveneens vluchtig van aard. Het blijft gissen naar de betekenis van de werken en naar de achterliggende filosofie van de kunstenaar. Omdat de tegenstellingen binnen de werken nagenoeg geen spanningen opwekken, blijft Forever Now voornamelijk een wat vrijblijvend geheel. Het kunstwerk dat de tijdsbeleving van de toeschouwer het meest aanspreekt is Forever Now 2. Deze lichtprojectie van her en der opduikende beelden van statische gebruiksvoorwerpen waarachter een wereld van beweging schuilgaat, roept kritische vragen op over tijdsbeleving en consumptiegedrag. Toch slaagt ook dit kunstwerk er niet in je aandacht lang vast te houden. Het werk komt gekunsteld over waardoor je je bewust bent van Koeks spel met tijd en je tijdsbeleving niet daadwerkelijk wordt beïnvloed.

FOREVER NOW, Gerard Koek, t/m 2 juli 2006

Kunstenaarsinitiatief Paraplufabriek
, Van Oldenbarneveltstraat 63a, Nijmegen