Non Linear Editing

Minka Bos

Een schoolvoorbeeld van een perfecte video-presentatie, op dergelijke wijze omschreef Lucette ter Borg Non Linear Editing, de tentoonstelling die nu te zien is in De Paviljoens, samengesteld door Macha Roesink. Roesink (algemeen directeur De Paviljoens) toont in haar eerste tentoonstelling in eigen huis slechts vijf werken; van Nicky Zwaan, Yael Bartana, Joes Koppers & Susann Lekås, Jasper van de Brink en Juliao Sarmento & Atom Egoyan. Deze worden getoond in een minimalistische presentatie waaraan de uitgangspunten van de kunstenaars, het gebruik van de gehele ruimte en een doordacht akoestisch plan ten grondslag liggen. Non Linear Editing (een begrip dat afkomstig is uit de filmwereld) wil, zoals omschreven in het persbericht, dieper ingaan op het feit dat ontwikkelingen in het heden onze blik op en opvattingen over het verleden veranderen.

Buiten Nicky Zwaans’ Introductie (2002), die zij speciaal vervaardigde voor deze tentoonstelling, is er weinig te zien bij binnenkomst in De Paviljoens. Das Beste für die Gäste wenst Zwaan het hooggeëerde publiek dat de tentoonstelling komt bekijken. Alleen gedempt geluid verraadt de aanwezigheid van andere kunstwerken in de ruimte. Het minimale heerst in deze expositie.

Optional Time (2002) van Joes Koppers en Susann Lekås wil de beschouwer op een directe en letterlijke manier wijzen op het tijdsbesef. Het is een interactief werk, dat zij speciaal voor deze tentoonstelling creëerden. De beschouwer ziet zichzelf verschijnen in een filmpje dat zich afspeelt in een lift. De afstandelijke toeschouwer wordt onttroond en geconfronteerd met de eigen schaamteloze blik. De andere personen in het filmpje reageren enigszins ongemakkelijk en beschaamd op de aanwezigheid van deze ‘voyeur’ in hun veilige kunstcocon. Door het beeld van de toeschouwer te vertragen willen de kunstenaars hun beschouwer een verandering in tijd laten ervaren. Een gewaarwording die niet geheel duidelijk wordt tijdens het bekijken van het filmpje. Een tweede keer is het verrassingseffect verdwenen en het werk minder spannend om te ervaren.

Trembling Time (2001) van Yael Bartana gaat op simpele maar effectievere wijze het spel met de tijd aan. Auto’s, in eindeloze colonnes achter elkaar, rijden door een viaduct, een beeld dat overal gefilmd had kunnen zijn. Koplampen zijn ontstoken. Bewerkt geluid van autoruis spoelt in een prachtige geluidscompositie de tijd heen en weer. De beelden vertragen, vloeien in elkaar over. Dan staat alles stil. Portieren gaan open en mensen stappen uit. Niemand spreekt; een hedendaags stilleven. Door de vertragingen overlappen beelden uit verschillende tijdstippen elkaar. De film onttrekt zich aan elk logisch tijdsverloop, de beschouwer achterlatend in onzekerheid over het werkelijkheidsgehalte van de gebeurtenis. Uit de begeleidende tekst is op te maken dat Bartana een overweg in Israël heeft gefilmd op herdenkingsdag. Extra kennis die de film nieuwe betekenislagen geeft en de beschouwer de mogelijkheid biedt op andere manieren naar het werk te kijken.

De confrontatie tussen beeld en beschouwer wordt fysiek in het werk Close (2000-2001) van Juliao Sarmento en Atom Egoyan, waarin de beschouwer geklemd tussen een muur en een muurgroot filmscherm, het gehele beeld voor zich probeert te ontwaren. De bijna claustrofobische situatie waarin de beschouwer zich begeeft forceert tot nadenken over de verhouding tussen werk, toeschouwer en ruimte.

Alle werken onderzoeken op verschillende wijze de verhouding tussen de beschouwer en het object in de ruimte. De presentatievorm staat in dienst van de kunstwerken, versterkt het concept achter de tentoonstelling en maakt het mogelijk om alle werken tegelijkertijd zowel individueel als in verband te kunnen beschouwen. De perfecte videotentoonstelling ligt wellicht in de non-presentatie, ofwel een tentoonstellingsvorm die besloten ligt in de kunstwerken zelf. Macha Roesink laat zien dat pretparktechnieken niet nodig zijn om een goede en enerverende tentoonstelling neer te zetten. De selectie van een paar interessante werken in combinatie met een nauwkeurig uitgedachte presentatie blijkt voldoende stof voor urenlang vermaak.

NON LINEAR EDITING, tm 23 juni

De Paviljoens, Odeonstraat 3-5, Almere, open wo, za-zo 12-17, do-vr 12-21