Lessons in Lightness

Ilse van Rijn

Rechtsonder steekt de hoek van een groengeschilderde houten parkbank diagonaal het beeldvlak in. Hij is van boven gefotografeerd, geconcentreerd en aandachtig, prominent aanwezig, zijn randen spiegelen in het zonlicht. Maar hij is onscherp in vergelijking met het grint eronder, hiervan is elk afzonderlijk steentje zichtbaar. Alle kanten en hoeken, hoe minuscuul ook, zijn er groot. De foto, gepresenteerd in een lichtbak (z.t., 2003, 100 x 70 x 15 cm), is van Lin de Mol (1966). Zij exposeert op dit moment bij Lumen Travo, Amsterdam. De galerie heeft de afgelopen tijd tentoonstellingen ingericht en werken laten zien die je nooit zonder meer verlieten. Met spijt ging je weg bij Lumen Travo, en soms keerde je er vóór het einde van de tentoonstelling nog snel even terug.

De Mol laat nieuw werk zien. Naast foto's en een installatie bestaande uit drie films, heeft zij tekeningen gemaakt en toont zij digitale beeldmontages. Landscape I (2003) kent een zelfde soort verstilling als de bank van zojuist. Maar hier is het niet de diagonaal, maar de horizontalen en verticalen die het platte vlak beheersen. Wolken trekken onder en links het landschap in, om vervolgens boven en rechts weer uit beeld te verdwijnen. Ze werpen schaduwen op de rotsformaties eronder. Ze transformeren de begroeiing maar er is geen enkele gelijktijdigheid te bespeuren tussen de verandering in het landschap en de voorbijvarende wolk. Wat is oorzaak, wat is gevolg?

In het keren, draaien en tollen van het landschap herinnert Landscape I aan werken van Rob Johannesma. Maar waar je bij Johannesma het beeld in wordt gezogen door de grootte ervan en de donkerte van de projectieruimte er omheen, wordt De Mol's montage eerder getekend door afstand, licht en absurditeit: de timing is perfect om de logica lachwekkend te laten zijn en de afstand waarmee zij vastlegt maakt kleiner, afstand relativeert. De drie films waaruit de installatie bestaat zijn in een driehoek geplaatst, midden in de ruimte. In The Size of Grass (a scene in green) (2003) meet een meisje de lengte van een grasspriet tussen haar uitgestrekte vingers. Het volgend moment is er het geluid van kiezels die in een meer worden geworpen. We zien een eend die duikt, een jongen die nog niet gooit, en weer is er het meisje: ze knijpt haar ogen tot spleetjes en legt de spriet op de strepen die een vliegtuig trekt in de lucht. In hoog tempo volgen de beelden elkaar op: het vliegtuig wordt de eend, wordt een eekhoorn in het gras, waarin het meisje ligt. De eekhoorn vlucht, het meisje draait haar hoofd, en er is de ingang van het park waar de scène zich zojuist heeft afgespeeld. Dan is er de rust: wind beweegt gebladerte, een spel van zon en schaduw op een houten muurtje, met de punten en bolvormen van een stalen hek.

Ook Call of the Wind (a scene from above) en Lions and Frogs (a domestic scene), de overige delen van het filmdrieluik, worden bepaald door de ritmiek van opeenvolgende fragmenten. Zij zijn afwisselend kort en langer van duur, trekken elkaar voort en remmen elkaar af, roepen elkaar op in een aaneenschakeling die niet altijd even eenvoudig is. De Mol's kijken is associatief, de verbanden aangebracht tussen de beelden zijn soms erg persoonlijk. In combinatie met de snelheid van het beeld, raak je als toeschouwer zo nu en dan buiten adem en verward. Je wenst te verwijlen op de bank, je wilt de stilte en traagheid van de foto's. In de films beweegt alles wat mogelijk bewegen kan. Een schaduw wordt werkelijkheid, illusie en realiteit. Het is als de kringen en steeds groter wordende cirkels die de geworpen stenen achterlaten in het meer (The Size of Grass): alles is met elkaar verbonden. In deze films is onophoudelijk verandering. Maar De Mol's fascinatie voor de magie van de momenten, de schoonheid ervan, maakt dat je vérder wilt, naar nog een beeld. Je kijkt reikhalzend uit, haar tempo is het jouwe geworden, haar wereld die van jouw. Het maakt niet meer uit of dit een droom is, de hare of de jouwe? Of is dit werkelijkheid? Je wilt het niet meer weten, immers je kunt het toch niet volgen. Lin de Mol leidt je rond en laat je in het ongewisse. En zonder vragen, maar vol verwondering over de natuur van leven, loop je, met lichte tred, de galerieruimte weer uit.

LESSONS IN LIGHTNESS, Lin de Mol, tm 8 feb

Lumen Travo, Lijnbaansgracht 314, Amsterdam, open wo tm za 13-18 en 1e zo vd mnd 14-17