Eind januari, begin februari organiseerde het International Film Festival Rotterdam de manifestatie Exploding Television. De manifestatie onderzocht de mogelijkheden voor televisie van de toekomst. Daartoe werden vijf onafhankelijke televisie-crews uitgenodigd die in een laboratoriumsituatie tien dagen televisie hebben gemaakt. De vijf teams, uit Italië, Denemarken, Litouwen, Engeland en Nederland, hielden zich vooral bezig met televisie als sociaal en politiek medium. Exploding Television bleef, met alle goede bedoelingen en de ongetwijfeld stimulerende onderlinge contacten, voor de buitenstaander tamelijk ontoegankelijk. Alleen al omdat er weinig concrete resultaten zichtbaar werden.

Concrete resultaten zijn er wel op de tentoonstelling Satellite of Love, die onderdeel is van Exploding Television. Voor de tentoonstelling zijn kunstenaars geselecteerd die zich in hun werk op de één of andere manier verhouden tot het medium televisie. Soms is die relatie duidelijk, soms is de link dun. Begrijpelijk is de keuze voor de al wat oudere video Hit (1998) van Melik Ohanian, waarin vanuit een vast camerastandpunt gedurende twintig minuten een leeg studiodecor voor een popprogramma wordt gefilmd. De dynamiek van het aanstaande televisieprogramma wordt gesuggereerd door het uittesten van de lichtinstallatie. Op de website www.explodingtelevision.net is overigens een versie te zien, waarin schoonmakers voor een human touch zorgen. Een blik op de achterkant van de glamour kan ontnuchterend werken, maar daarvoor is de aanpak van Ohanian toch te mager.

Voor een echt decor is ook gezorgd, zij het in de vorm van een maquette. Pierre Bismuth en Michel Gondry construeerden een luxueus ingerichte miniatuurwoning, waarin een centraal geplaatste televisiespot langzaam en onverstoorbaar rondjes draait. Het waarom wordt duidelijk in een aangrenzende ruimte waar een 360° ronddraaiende beamer even onverstoorbaar videobeelden op de muren projecteert. De videobeelden tonen het luxe interieur van de maquette, waaruit bij elke omwenteling een element blijkt te zijn verdwenen. De geluidsband komt van de televisie, die een fragment laat zien uit Gondry’s film Eternal sunshine of the spotless mind (2004). Het betreft de scènes waarin hoofdpersonage Joel Barish (Jim Carrey) zijn herinneringen aan zijn geliefde Clementine (Kate Winslet) laat wissen. Op het moment dat hij zich realiseert dat hij hierdoor ook de aangename herinneringen zal verliezen en het proces – tevergeefs – wil stopzetten, is het interieur veranderd in een claustrofobische witte box, waaruit zelfs deuren en ramen zijn verdwenen. Het laatste object in de ruimte is Andy Warhols Brillo-box. Bij de volgende omwenteling zal ook deze verdwenen zijn. The All-Seeing Eye, The Easy Teenage Version (2005) is een fascinerende installatie die het geheugen van de kijker uitdaagt en op de proef stelt.

Erik van Lieshout levert met zijn video-installatie Happiness uit 2003 commentaar op de zo populaire reality shows. Op het terrein van een instituut voor verstandelijk gehandicapten confronteert hij zijn broer Bart met zijn emotieloze gedrag. Op de hem gebruikelijke uitbundige wijze dwingt hij zijn broer – en zichzelf – meer gevoelens te tonen. Wanneer bewoners van de inrichting zich nieuwsgierig met de bekvechtende broers gaan bemoeien, vraag je je af: wie is er hier nu eigenlijk gek? De video draait in een amorfe, van kunststofplaten in elkaar geknutselde cabine. Vanuit de cabine is de buitenwereld zichtbaar, aan de buitenkant laten de spiegelende platen niets van het interieur zien: een fraaie metafoor voor ons weinig toegankelijke ‘gevoelsorgaan’.

In de tentoonstelling is werk van nog een vijftiental kunstenaars te zien – waaronder de fascinerende pixelboxen van Angela Bulloch (zie ook haar solo-expositie in De Pont in Tilburg tot 7 mei) en een ontheemde vos als Nightwatch in de museumzalen van de National Portrait Gallery in Londen (Francis Alÿs). Videokunst, al of niet verwerkt in een installatie, bepaalt de toon. Wie benieuwd is naar kunst speciaal gemaakt voor televisie, treft weinig van zijn gading aan. Dat hoeft misschien niet echt te verbazen, want televisiekunst is al meermalen een doodlopende weg gebleken. Nam June Paik probeerde in de jaren zestig vergeefs in het medium te infiltreren, Gerry Schum hield het eind jaren zestig met zijn televisiegalerie maar kort vol: de manifestatie Kunst voor televisie in 1987 in het Stedelijk Museum bleek vooral videokunst te vertonen. Toch kent Nederland wel enkele televisiekunstwerken, waarbij de middelen en eigenschappen van commerciële televisie eigenzinnig en effectief zijn gebruikt door kunstenaars. Wim T. Schippers ontregelde in de jaren zeventig beeldbuiskijkend Nederland met zijn tegendraadse en absurdistische programma’s rond Fred Haché, Barend Servet en Sjef van Oekel. Het summum van televisiekunst is echter nog altijd TV is a fireplace (1969) – 24 minuten lang een knapperend haardvuur op televisie – waarmee Jan Dibbets de onstuitbare opmars van het medium in de huiskamer becommentarieerde. Zo’n nieuw icoon bevat Satellite of Love niet, maar kunstenaars als Bismuth, Gondry en Van Lieshout zou je graag eens op het medium televisie loslaten.