Monumentale projecties. Haarscherpe shots van vervallen architectuur uit een koloniaal verleden. Een indrukwekkende soundtrack van diep, donker geroffel en galmende samples van buitengeluiden, historische speeches, vogelgeroep en zang. Zo zou je de films van Zarina Bhimji (1963) kunnen omschrijven.

Bhimji is fotograaf, filmmaker en installatiekunstenaar. In haar werk onderzoekt ze locaties met een koloniaal verleden; hierbij hanteert ze een documentaire benadering die feitelijkheden registreert, maar afziet van commentaar. Op deze manier laat Bhimji de poëtische en esthetische elementen van een plaats (zoals kleur, textuur en ritme) de hoofdrol spelen. 

Voor haar werk Waiting (2007) week Bhimji niet af van deze benadering. De film begint met een shot van een vervallen plafond van golfplaten terwijl de soundtrack een gekletter van regen suggereert. De camera beweegt langzaam door het interieur van een oude fabriek vlakbij Nairobi, Kenia. Er valt licht door de open ramen en door de gaten in de muren. Verder ligt de fabriek bezaaid met stof en witblond, vlassig sisal. Sisal, ooit een van de belangrijkste Keniaanse exportartikelen, is een bladvezel dat wordt gewonnen uit een Agaveplant voor de productie van touw. Het werd in de 19e eeuw naar Afrika  gebracht onder het Britse en Duitse koloniale bewind. De film toont hoe het zonlicht en de wind met het engelhaarachtige materiaal spelen. 

In de eerste plaats een formele keuze, vertelt Bhimji tijdens een interview, pas na haar reis door Kenia verplaatst ze zich voor de montage van het materiaal in de positie van een jonge Afrikaan in een koloniale omgeving en associeert ze de dikke bossen sisal met het gesneden haar van Europese kolonialisten.

De film wordt begeleid door een indringende soundtrack. Het ritmische getik van roestig metaal, geluidsfragmenten van golven die op de branding slaan en het wrijvende geluid van een dikke donsdeken, transformeren het open interieur in een reeks claustrofobische ruimtes.

Yellow Patch (2011) is een losse schets over de handels- en migratieroute tussen India en Oost-Afrika, een onderwerp uit Bhimji’s familiegeschiedenis. In het begin van de twintigste eeuw kon haar vader, zoals veel Indiërs onder het Brits gezag, reizen vanuit India naar de grenzen van het koloniale rijk van Groot-Brittannië. 

De eerste beelden van de film tonen het Victoriaanse interieur van een verlaten Brits administratiekantoor in Mumbai. Vervolgens zien we een statig huis in de regio Gujarat (aan de grens van Pakistan), waarbij de aandacht met name is gevestigd op het verval en afwezigheid van de bewoners. De film sluit af met beelden van de havenstad Mandvi, waar veel Indiase immigranten aan boord gingen voor hun reis naar Afrika. In totaal bestaat het werk uit verschillende shots van vier locaties die met een traag tempo en zorgvuldig camerawerk in beeld worden gebracht. Door het ontbreken van informatie is de film een visueel scala van geografische plekken.

De soundtrack is net als in Waiting indrukwekkend en immersief: Naast diep gerommel, alsof muren bewegen en de aarde uiteensplijt, horen we voice samples van spirituele en politieke leiders uit het postkoloniale verleden. 

De kracht van het werk van Bhimji zit in de combinatie van documentatie en sensatie. Hierin schuilt echter een gevaar: wanneer de balans doorslaat raakt de toeschouwer oververmoeid van het een of het ander. De Kunstenaar heeft tijdens het maken van Yellow Patch deze valkuil niet helemaal weten te omzeilen. De film doet sterk denken aan The Leopard (Western Union: Small Boats) (2007) van de Britse kunstenaar Isaac Julien. Net als Bhimji brengt hij op esthetische wijze de problematische geschiedenis van een migratieroute in beeld. Met de vele locaties, de cinematografische muziek en het glossy camerawerk is Yellow Patch met een duur van bijna een half uur misschien net iets teveel van het goede. 

Waiting heeft een sterkere focus door één duidelijke protagonist (de sisal) die op de eerste plaats beeldend interessant is, maar tegelijkertijd het verhaal vertelt over een koloniale economie. Deze korte film van bijna acht minuten is hierdoor een interessante tussenvorm tussen beeldend experiment en narratief, ofwel: het verhoudt zich tussen een schilderij en een film. 

* De tentoonstelling van Zarina Bhimji is opgesplitst in twee delen: van 17 november tot 3 februari toonde de Appel Yellow Patch, van 5 februari tot 31 maart is Waiting te zien.