Stel: je zit in een warm café te genieten van een dampende kop chocomel. Niemand zou er van opkijken als je daar zit met een laptop om een beetje achterstallig studeerwerk in te halen. Logischerwijs geef je het apparaat dan de opdracht om even te zoeken welke draadloze netwerken er in jouw omgeving beschikbaar zijn.

Stel nu dat er, wanneer je naar het schermpje kijkt, tussen de mengelmoes van netwerknamen als ‘Sitecom’ en ‘Loesjes Internet’ een flardje tekst staat dat anders is. ‘A game goes on’. Een spel is gaande. Verderop in de lijst staat er nog een: ‘You think it’s funny’. Een onzekere grijns verschijnt op je gezicht. Wat is dit voor spel? Waan je je bespied? Kijk je om je heen of anderen het ook zien?

This Invisible Place is een werk dat onzichtbaar in de lucht hangt. Letterlijk. De in Nederland werkende Amerikaanse kunstenaar Amanda Wasielewski (1984) ontwikkelde het voor de groepstentoonstelling He Disappeared Into Complete Silence in De Hallen Haarlem. Wie in het museum naar WiFi zoekt wordt verrast met dichtregels van de 13e eeuwse Perzische dichter, filosoof en mysticus Rumi op zijn scherm.

De fragmenten verschijnen en verdwijnen, afhankelijk van waar je je bevindt ten opzichte van de bron van het signaal. De kunstenaar koos het gedicht in relatie tot de thema’s van de tentoonstelling, waarin hedendaags werk wordt gelinkt met een vroeg werk van Louise Bourgeois.

In 2007 maakte de kunstenaar al werk waarbij ze de dichtheid van draadloze netwerken rondom de lijnen van de ‘L-train’ in Chicago documenteerde. Ze maakte een nieuwe routekaart waarop met blokjes bij elk station stond aangegeven hoeveel beschikbare draadloze netwerken er door de lucht zweefden. Deze kaarten plakte ze, voor iedere reiziger goed zichtbaar, over de bestaande routekaarten boven de deuren in de treinen.

Op haar website schrijft ze: ‘naar aanleiding van dit project raakte ik geïnteresseerd in het creëren van mijn eigen draadloze, onzichtbare structuren of sculpturen in zowel een tentoonstellingscontext als in de publieke ruimte.’ Daartoe maakte Wasielewski in 2007 in een galerie de installatie Invisible Poetry waarin ze de namen van draadloze netwerken veranderde in voorbeelden van netwerknamen die ze tijdens het Wireless on the L-train project tegenkwam.

Ze groepeerde de namen thematisch en elke week werden de namen veranderd om zo een nieuw onderwerp aan te snijden. ‘Het viel me op tijdens dit project dat mensen hun netwerken vaak een naam gaven rond bepaalde thema’s, zoals anderen van hun beveiligde netwerk weren (‘Hands Off’), of spirituele/religieuze namen (‘Jesus’ of ‘Ethereal’).’

Om verder in de openbare ruimte door te dringen schreef Wasielewski voor het werk So Much Depends (2007) haar buren een brief waarin ze hen vroeg de naam van hun draadloze netwerk te veranderen in een regel van een door haar voorgesteld gedicht. Op die manier probeert ze de geïsoleerde woorden die deze netwerknamen de wereld in sturen te dirigeren tot een meer samenhangend geheel.

Ook This Invisible Place reikt tot buiten de museummuren van De Hallen Haarlem. Niet alleen doordat de draadloze signalen zich niet laten tegenhouden door zoiets fysieks als een muur, maar ook doordat de kunstenaar mensen en bedrijven rondom het museum vroeg om mee te werken. Diverse winkels en horecagelegenheden voelden zich betrokken genoeg om hun netwerknaam te veranderen. Zo wordt in de omgeving van het museum een onzichtbare eenheid gecreëerd, want ook al is het signaal nog zo ongrijpbaar en fragmentarisch, alle deelnemers zenden iets uit dat tot een groter geheel behoort.

Daarnaast is het onverwachte element van het werk belangrijk. Als een vluchtig stuk street art, vrij toegankelijk voor iedereen die oplet, intervenieert het in de versuffing en de dagelijksheid. Wat het echter wezenlijk anders maakt dan street art is dat het kan doorsijpelen tot in de privésfeer, tot in je huiskamer en zelfs je slaapkamer en je wc.

Wasielewski zelf zegt hierover: ‘veel mensen zien dit denk ik niet als een vorm van communiceren. Desondanks is de stad vergeven van de draadloze netwerken in de lucht om ons heen. Het ontdekken van die netwerken […] voelt vaak als het ontdekken van geheime boodschappen […].’ Dat maakt het ook ambivalent: zie je zo’n boodschap als een indringer of als een verrassing?

Wie nu nieuwsgierig is geworden naar het gedicht van Rumi zal het zelf moeten gaan ontdekken in Haarlem. En wie vanachter een dampende kop chocomel ook graag een beetje meer wil doordringen in de privésfeer van zijn buren en de publieke ruimte om hem heen, mag het werk adopteren. Wasielewski legt op www.thisinvisibleplace.com uit hoe je de naam van je eigen netwerk kunt veranderen.