In de film Lost in Translation (Sofia Coppola, 2003) vertelt Scarlett Johansson in haar rol als Charlotte: ‘Ik heb het als fotografe geprobeerd maar mijn foto’s waren te middelmatig. Ik denk dat alle meisjes door een fotografie-fase gaan. Je weet wel, eerst zijn ze paardengek, vervolgens gaan ze foto’s maken van hun voeten.’ Het schaamrood stond me op de kaken bij het horen van die uitspraak. Ik dacht de enige te zijn die verslaafd was aan het maken van voetenkiekjes.
Foto’s maken van jezelf hoort bij meisjes: een snapshot van je voeten in een Frans beekje, blootfoto’s met de mobiele telefoon of dronken pasfoto’s op het station. Het begint dan bij de puberteit – samen met de vragen over identiteit en seksualiteit – en eindigt als je de dertig eenmaal gepasseerd bent. Maar soms wordt het kunst. Wat is het verschil tussen een zelfverheerlijkend kiekje met getuite lipjes en een werk dat waarlijk interessant is?
Ik stel mezelf die vraag bij het bekijken van het werk van Hester Scheurwater. Scheurwater werd de laatste maanden om de haverklap geïnterviewd over de provocerende zelfportretten die zij dagelijks met haar iPhone neemt – en over het feit dat netwerksite Facebook, waar zij haar net-niet-blote foto’s uploadt, ze vervolgens weer verwijdert. Censuur! En dat terwijl suggestieve clipjes en sexy billboards wel mogen. Schaam u, Facebook! Maar, vraag ik me af, zijn de foto’s ook echt goed? En: is het wel kunst?
Op Scheurwaters foto’s zijn vooral de lange benen van de kunstenaar te zien, zo gevouwen dat je recht in haar kruis kijkt, van voren of van achteren. Het decor is een chaotische werkruimte, doodnormale badkamer of rommelige kinderkamer. In een statement over deze serie schrijft Scheurwater dat ze probeert te voldoen aan het beeld van de vrouw, zoals dat wordt opgeroepen in de media, naar eigen zeggen een onbegonnen zaak, want “ik (-) nooit kan voldoen aan dit beeld”. Het frappante is dat Scheurwater – een jonge, slanke vrouw – juist wèl voldoet aan dit beeld.
Ik vraag me af hoe de fotoserie eruit zou zien als deze gemaakt was door een hele dikke vrouw. Of een bejaarde. Met haar hoge hakken, achteloos tussen de vingers geklemde sigaret en net niet onflatteuze poses draagt Scheurwater juist bij aan de beeldvorming van hoe een aantrekkelijke vrouw eruit moet zien. Ik zie in haar nabootsing van hoe de vrouw wordt gepresenteerd in “reclame, films, clips, songteksten, porno” namelijk geen kritiek – alleen de nabootsing. Zelfs techniek en decor (de met plaatjes bedekte muren, het tegenlicht, de flits in de spiegel) herinneren aan de beeldtaal die al een poosje populair is in film, mode, videoclips en bepaalde reclamecampagnes (waarbij de advertenties van American Apparel zelfs bijna identiek lijken aan Scheurwaters zelfportretten).
Als deze foto’s kunst zijn dan is het vanwege de heisa er omheen, vanwege de censuur en de kritiek die de beelden opgeroepen hebben. Maar dan is Scheurwater niet de kunstenaar, dat is Facebook.
