Voor de kunstruimte 1646 in Den Haag is deze zomer een nieuwe film geproduceerd door Jos de Gruyter & Harald Thys. Het Vlaamse kunstenaarsduo werkt sinds de jaren 80 aan een wonderlijk en idioot oeuvre van films, tekeningen, installaties, performances en fotografie waarbinnen dit recente werk niet misstaat. Tijdens de openingsscène verschijnt de titel van het werk, De Bloemenfontein van Worpswede (2014), dat een verwijzing is naar een schilderachtig plaatsje vlakbij Bremen dat in de 19e eeuw een belangrijke thuishaven was voor expressionisten en impressionisten. Gedurende de daaropvolgende 23 minuten is een duidelijke relatie tussen de film en titel ver te zoeken, wat frustrerend zou zijn wanneer je niet zou weten dat de Gruyter & Thys juist een wereld scheppen met overlappende realiteiten en bizarre samenstellingen doordrongen met zwarte humor.

De film begint met een close-up van een uit hout gesneden kop. Dan ineens zijn de gesloten ogen geopend. Middels een animatietechniek is de houten kop veranderd in één van de vier personages uit de film: twee mannen in knullige blauwe overhemden en bermudabroeken, een vrouw met een krentenbaard en een dame met een wandelstok en opeengeklemde kaken in lange jas met capuchon. Het verhaal, voor zoverre het een verhaal te noemen is, voltrekt zich aan de hand van een zware computerstem die vertelt over een kip genaamd Jaap die eigenlijk een aap is met een computer waarmee je ook gras kunt maaien. De dwaze zinnen staan volledig los van de statische taferelen die in afwisselende samenstelling te zien zijn op het projectiescherm: ‘Jaap wist niet dat hij een blinde darmontsteking had dus veranderde hij zijn naam in Appel.’ De overdracht van de Nederlandse tekst, uitgesproken door een met computer verdraaide stem, voorzien van Engelse ondertiteling, verraden een interesse van de kunstenaars in vertaling en metamorfose.

Een terugkerend thema in het videowerk van de Gruyter & Thys zijn de figuratieve sculpturen, gemaakt van klei (Der Schlamm von Branst, 2008), poppen (Les énigmes de Saarlouis, 2012) of in dit geval figuratieve sculpturen van hout. In hun films nemen acteurs de plaats in van de sculpturen en andersom. Dit is een verwijzing naar de beeldende kunst en niet, zoals soms het geval is bij videokunst, een verwijzing naar het medium film of het documentaire genre. Hierin onderscheiden de Gruyter & Thys zich van andere kunstenaars. Ook is hun werk consistent: De verstilde houding van de acteurs en de manier waarop zij voor zich uitstaren met de gezichten in gespannen of juist apathische grimas, voorzien het werk van een snel herkenbaar handschrift. De traagheid van de film, de verstilde beelden, en het absurde verhaal dat verteld wordt door een machinale stem (zoals ook in Das Loch, 2010) zorgen ervoor dat de film voelt als een LSD-trip. Niet per se een onprettige ervaring, maar wel louter voor degenen die zich eraan willen overgeven.

Tot slot: Het is opvallend dat in de tentoonstelling en de online aankondiging nergens de titel vermeld wordt, maar dat de brochure en de website wel aandacht besteden aan een citaat in oud-Nederlands: 

‘Van wat kant dat ik myn leven aenzie, ik vind’et vol zonden. Sy komen my met menigten te voor, en vervult zynde van Schrik, keere ik my tot u, ô mynen Godt! weest tog my rampzalig mensch genadig. Doet my door boedtveerdige werken uwe verzoening verdienen: en laet niet toe, dat ik uwe bedienaers zou pramen, van my de teekenen van uwen vrede en liefde te geven, voor dat ik zal hebben getragt uwen toorn te verzoenen, en door de werken, die sy my zullen voorschryven, aen uwe regtveerdigheyt eenigsins zal hebben voldaen – Gendt 1727.’ 

De tekst is een vertaling van de Franse de priester en theoloog Charles Gobinet waarin God wordt aangesproken om vergiffenis van de menselijke zonden. Dit moet een artistieke overweging zijn geweest van de kunstenaars, maar de reden waarom ze de tekst gebruiken, blijft onduidelijk. Het is in ieder geval exemplarisch voor de uiteenlopende inspiratiebronnen voor de Gruyter & Thys en de losse manier waarop zij refereren aan onze culturele geschiedenis.