Een allergische hond met stinkvoeten

Lotte Haagsma

De etalageruit van galerie Bruce aan de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam wordt overwoekerd door kronkelende lijnen. Ook binnen trekken ze door de gehele galerie hun kleurige sporen. De lijnen doen denken aan de met stippellijnen afgebeelde zangsporen van de Aboriginals. In de tentoonstelling van Elena Beelaerts zijn het de reuksporen die een hond natrekt als hij een ruimte verkent. Middenin de ruimte van Bruce staat Bob, een levensgrote hond uit spaanplaat. Het is een bouwpakkethond: op verschillende punten staat aangeven hoe de verschillende delen van de hond in elkaar gezet moeten worden. Het hout is gedeeltelijk betekend en beschilderd. In zijn borstkast en bij zijn neus zetelen twee enorm uitvergrote huismijten.

Beelaerts heeft een krachtige doelgerichte tekenhand. Het zijn geen aarzelende, expressieve of arcerende tekeningen. Ze tekent heldere, lange, constructieve en zelfverzekerde lijnen. Tekenen wordt vaak gebruikt om uit te proberen, te schetsen en te onderzoeken, om vervolgens over te gaan tot het echte werk: een schilderij, een sculptuur, een installatie of een gebouw. In het werk van Beelaerts behoudt de tekening zijn centrale rol, ze werkt hem verder uit en vult hem aan met stempels, druksels en fragmenten van bestaande patronen. Er wordt in gesneden, delen worden opnieuw gebruikt, andere weggelaten. Ook het uiteindelijke object, in dit geval de hond Bob, blijft drager van tekeningen en vertoont resten van de tekening die hij eens was. In haar vroegere beelden en installaties speelden lijnen ook al een belangrijke rol, niet altijd in getekende vorm, het konden ook elektriciteitsdraden zijn.

Vreemd is het niet dat de tekening bij Beelaerts zo'n centrale rol inneemt; het onderzoek – kijken hoe iets in elkaar zit – is wat haar drijft. De hond is daarbij nog niet zolang het onderwerp. Het hondenlichaam trok pas haar aandacht nadat ze eerst het menselijk lichaam grondig had bestudeerd. Niet alleen de uiterlijke vorm, maar ook de binnenkant – het skelet, de organen – ze tekende het en gaf het vorm in verschillende materialen. Nu onderzoekt zij een dier op eenzelfde manier. Met meer afstand, omdat het dierlijk lichaam ons toch minder bekend is dan het eigen lichaam waarmee wij dag in dag uit leven.

Fascinerend aan de hond is de bijzondere relatie die de mens met hem heeft. Hij dient vaak als gezelschap, maar wordt tegelijkertijd geassocieerd met het negatieve, het allerlaagste: met afhankelijkheid, zwoegen, lijden, maar ook met onbeschoftheid. Woorden als hondenleven, hondenbaan, hondsmoe, hondenweer, hondsbrutaal en hondenogen zijn geen synoniemen van een warme vriendschap.

De band die tussen hond en mens bestaat is dan ook paradoxaal. De mens heerst over de hond, bepaalt zijn leven en gebruikt hem als hulpje. De hond is zijn neus bij het jagen of het opsporen van bijvoorbeeld drugs, maar ook zijn ogen in het geval van de blindengeleidehond. Tegelijkertijd heeft de mens geen hoge pet op van het leven van zijn maatje. Is dat de waarde van de hond als levensgezel: de wederzijdse afhankelijkheid die doorvlochten is van zowel bewondering, mededogen als een bepaalde mate van afkeer? Houdt de hond ons een spiegel voor waarin ons eigen leven dragelijker lijkt?

De hond bij Bruce is allergisch voor huismijt, de mijt heeft zich in zijn luchtwegen genesteld en maakt hem het leven zuur. Naast Bob tekent zich een zwarte schaduw af op de muur, een colonne van uitvergrote microben en verkleinde majorettes staat klaar om in zijn lichaam ten strijde te trekken. Elena Beelaerts leeft mee met de gevoelige Bob, de manier waarop ze zijn zwakheden behandelt en zijn eigenschappen toont is liefdevol. Vol aandacht voor details is de hond tot stand gekomen. Heldere kleuren krijgen gewicht, door – als in een goed parfum – met enkele ‘viezige' tinten te worden gecombineerd. De hand van de kunstenaar is een betrokken, maar niet emotionele of afkeurende hand. Toch is Bob geen aaibare hond geworden, Bob toont de paradoxen die de relatie tussen mens en hond bepalen. Hij is zowel vies en zielig als ook mooi en snel.

BOBBIES ALLERGIES, Elena Beelaerts, t/m 10 mei

Bruce, Nieuwe Binnenweg 38, Rotterdam, open wo t/m za 12-18