
De naamgever van de locatie krijgt in de expositie Ongetemde logica – hedendaagse Europese en Amerikaanse abstractie maar liefst tweemaal een name check; een constructie van Fred Sandback is getiteld Broadway Boogie Woogie en een werk van Andreas Brandt heet Schwarz mit blau-notat für P.M. We hopen maar dat Piet er blij mee is.
Wat de tien kunstenaars op deze expositie gemeen hebben is dat zij kunst maken volgens een bepaald wiskundig systeem en daarbij expressie of esthetica als leidend principe loslaten. Zo werken Andreas Brandt en Bob Bonies volgens het constructivisme zoals Mondriaan dat ook toepaste. De twee tentoongestelde schilderijen van Brandt bestaan uit grote witte vlekken, met in een strak patroon aangebrachte kleinere zwarte, grijze en blauwe vlekken. Licht, ruimtelijk en systematisch. De drie schilderijen van Bonies gaan uit van hetzelfde idee, met als verschil dat in Bonies’ verfpotten de kleuren rood, wit en blauw zaten.
Remko Scha en Kathrin Hillen streven er beiden naar om de subjectieve stem van de kunstenaar zo veel mogelijk uit hun werk te houden. Beiden zetten willekeurige lijnen op grote witte vellen. Scha lijkt, gezien de mathematisch strakke repetitie van zijn smalle lijnpatroontjes, daarbij veelvuldig de computer in te schakelen. In het dagelijkse leven is hij dan ook professor computerlinguïstiek in Amsterdam. Evenals bij het wat slordigere, want handgemaakte, werk van Hillen leidt dit tot kunst waar nog maar weinig esthetisch van te genieten valt.
Wie toch liever naar kleur kijkt, kan zijn lol op bij Elena Lux-Marx die twee grote schilderijen exposeert, met grote vlakken waarin heel subtiele kleurschakeringen een betoverend effect sorteren. Ietwat meliger is het werk van de New Yorker Steven Rand, dat bestaat uit het hele kleurenassortiment aan formicamonsters van een meubelboulevard.
Eveneens simpel, maar onverwacht subtiel zijn de constructies van Fred Sandback. Ze zijn gemaakt van rode, gele en blauwe draden die tussen vloeren, wanden en plafonds gespannen zijn. In het genoemde Broadway Boogie Woogie zijn de draden in een flinke hoeveelheid strak verticaal gespannen in een op het eerste oog willekeurige formatie, waar je om- en doorheen kunt lopen. Hierdoor kijk je, afhankelijk van waar je staat, telkens tegen een andere constructie aan. Sandback speelt zo met de gebruikelijke manier van tegen een beeld aankijken. Zoals hij zelf al aangeeft kun je zijn ‘beeld’ enerzijds in een keer overzien, maar herbergt het anderzijds oneindig veel verschillende ‘beelden’.
De Poolse videokunstenares Wanda Kossak probeert met haar video-installatie ook een conventie te doorbreken, namelijk die van het verhalende aspect dat meestal in video’s gelegd, dan wel door de toeschouwer verondersteld wordt. Haar video bestaat uit een raster van witte puntjes die in willekeurige patronen opgloeien, daarmee figuren vormend die weer samenvloeien met andere figuren, om vervolgens weer uit elkaar te vallen. Het contrast tussen het extreem simpele systeem dat er aan ten grondslag ligt en de willekeur en chaos van de resultaten leidt tot een merkwaardig fascinerende kijkervaring.
Het is juist ook hier dat de tentoonstelling tot de interessantste resultaten leidt; in het schemergebied tussen strak systeem en toeval. Niet alleen Kossak speelt hiermee, hetzelfde geldt voor Malti Kijasala en Marjatta Palasto, beiden uit Finland. Kijasala gebruikt de menselijke neiging om de chaotische sterrenhemel die ’s nachts dreigend op ons neerkijkt te ordenen in sterrenbeelden, om figuren te construeren uit de chaos die we in de natuur aantreffen. Zijn werken bestaan uit grote vlakken waar hij volledig willekeurig puntjes op aangebracht heeft. Als je er enkele minuten naar staart kun je de verleiding niet weerstaan om mentale lijntjes te trekken tussen de puntjes en allerlei figuren te ontdekken die onmiddellijk weer vervliegen. Een oersimpel idee met prachtige resultaten.
Palasto gebruikt net als Steven Rand verrassende materialen. Haar opvallendste werk in deze expositie is gemaakt van fietsbanden. Een vierkant vlak bekleed met stukken fietsband, de ventielen wijzen pontificaal in de richting van de toeschouwer en op een aantal plekken prijken bandenplakkertjes. Het materiaal en de wijze waarop het op het vlak is aangebracht hebben absoluut het systematische van constructivisme, maar het buigzame rubber is tegelijkertijd te weerbarstig om zich volledig naar een orde te voegen. In het begeleidend schrijven zegt Palasto wel degelijk esthetische motieven te hebben, maar middels systematiek en materiaal te zoeken naar haar eigen, persoonlijke esthetica: ‘Het ontdekken, dat is de lol.’ De lol van wiskunde; wie daar gevoelig voor is kan op deze expositie veel plezier beleven.
ONGETEMDE LOGICA
t/m 10 februari 2008
Mondriaanhuis, Museum voor Constructieve en Concrete Kunst
Kortegracht 11, Amersfoort
www.mondriaanhuis.nl
