Het is een veelgehoorde klacht onder jonge kunstenaars: voor kunst op het snijvlak van filosofie, politiek, literatuur en wetenschap ben je in het noorden van het land aan het verkeerde adres. Om die categorie kunstenaars toch voor de regio te behouden – eenmaal afgestudeerd zoekt ze haar heil vaak in de Randstad – is er onder meer het DeFKa, een eigenzinnig kunstenaarsinitiatief dat in 1994 is opgericht voor en door kunstenaars. Het doel: het onderzoeken en presenteren van hedendaagse kunst met een experimenteel en innovatief karakter. Zoals zo dadelijk zal blijken, kun je daar in de praktijk alle kanten mee op. Toch is het DeFKa, voluit het Departement voor filosofie en kunsten Assen, in de regio één van de weinige instituten dat zijn kop boven het maaiveld durft uit te steken. Veelzeggend is dat het in 2004 als enige kunstenaarsinitiatief in Groningen en Drenthe financiële ondersteuning ontving van de Mondriaan Stichting.

In samenwerking met het Frank Mohr Instituut/MFA toont het instituut voor het derde jaar op rij werk van een aantal eindexamenkandidaten. Ditmaal is het de beurt aan Rachel van Balen, Sibylle Eimermacher, Saskia Koops, Alex Winters; twee schilders, twee videokunstenaars. Alex Winters participeerde eerder onder andere in een project in galerie Sign (Groningen). Eimermacher en Winters waren vertegenwoordigd op de zomertentoonstelling van Academie Minerva en het Frank Mohr in de Grote Kerk in Lochem, terwijl Van Balen onlangs nog deel nam aan een groepsexpositie in Galerie Vonkel in Den Haag.

Aan de expositie in het DeFKa is een werkperiode gekoppeld. Helaas zijn daarover verder geen details naar buiten gebracht. Communicatie blijkt niet de sterkste kant van het DeFKa: werden we al niet vrolijk van de minimale informatie op de website, als in de expositie ook nog eens titelkaartjes ontbreken – waardoor het gissen is wie wat heeft gemaakt – vraag ik me af hoeveel onrecht je iemand kunt aandoen.

Elke kunstenaar heeft in het DeFKa een eigen kamer, de voornaamste reden waarom een dialoog ontbreekt en geen synergieën worden gerealiseerd. Met de verzachtende omstandigheid dat we feitelijk niet te maken hebben met een tentoonstelling, maar met een werkpresentatie. Alex Winters is de enige die reflecteert op de context waarin het kunstwerk zich bevindt. Van belang is ook de fysieke inspanning: in zijn videoinstallatie zien we hoe de kunstenaar, van bovenaf gefilmd, gezeten op een soort hardboard de ruimte schetst waarin de toeschouwer zich bevindt. Langzaam maar zeker worden de contouren van de kamer zichtbaar, een feest der herkenning maakt zich van de aanwezigen meester. Je voelt op je klompen aan dat er iets staat te gebeuren – een tikkeltje voorspelbaar is het allemaal wel. Als Winters ‘de vloer’ van de ruimte uitzaagt, blijkt dat hij zich bevindt op een soort platform, dat hij uiteindelijk via een trap verlaat. Zodra de voorstelling is opgetekend, kunnen we alleen nog maar terugkeren naar de realiteit. Een mooie vondst, maar voer voor discussie levert het niet op.

Ook de slideshow van Saskia Koops weet dat niet te bewerkstelligen. Koops op enkelhoogte genomen interieurfoto’s tonen hoeken van kamers – wellicht van het DeFKa – die zich aandienen als abstracte composities. De relatie met de schilderkunstige traditie is evident. Toch zijn de drie kleurige, dromerige schilderingen van Sibylle Eimermacher dan interessanter. De alledaagse onderwerpen, zoals een vogelhuisje, krijgen een extra dimensie door de vreemde afsnijdingen. Rachel van Balen tenslotte blijkt vooral gefascineerd door de kosmos. Haar abstracte doeken staan vol vreemde wezens, groeisels, structuren, planeten en ongekende sterrenstelsels en vallen op door het gebruik van niet-kunstgerelateerde materialen als schroeven, bladeren en glas. Op de valreep halen we toch nog een centraal thema uit de ‘expositie’: onderzoek naar de ruimtewerking. Terwijl beide schilders zich terugtrekken in hun eigen droomwereld – een thema dat onlangs ook werd aangesneden in de Spacequake-expositie in Showroom Mama te Rotterdam – verkennen de videokunstenaars liever de fysieke ruimte die hen wordt geboden.

Later dit jaar zullen het DeFKa en het Frank Mohr Instituut gezamenlijk een drietal symposia organiseren waarin de relatie kunst en filosofie centraal staat. Zoals het er nu naar uitziet zal die reeks plaatsvinden in de grote zaal van Academie Minerva in Groningen. Hopelijk komt de communicatievoorziening er dan iets minder bekaaid vanaf.