Vervormde logo’s en nietszeggende nieuwslezers sieren de entree van Seltsam.com, de tentoonstelling van het werk van Daniel Pflumm in het GEM, Den Haag. De ontwrichte mediabeelden kunnen ons maar niet duidelijk maken wat ze trachten te verkopen. Het samenspel van vaag herkenbare productlogo’s en CNN roepen de vraag op wat het publiek nu eigenlijk consumeert. Wat valt er aan betekenis in de beelden te herkennen? Of is het leeg, slechts een vermakelijk omhulsel?

Curator Roel Arkesteijn weerspiegelt in de samenstelling van de tentoonstelling Pflumms eigen aanpak; een dynamiek wordt gecreëerd tussen serieuze en speelse media. Deze ontstaat doordat de ene strategie die een objectieve waarheid lijkt te verkondigen, recht tegenover een strategie staat die de kijkers verbeelding prikkelt met glossyachtige lekkermakertjes. Het verschil tussen beide mediastrategieën wordt in zijn werk steeds kleiner: het wordt duidelijk dat beide vormen even sterk op het gevoel van de kijker spelen en hiermee de echte werkelijkheid versluieren. De videowerken, die in de opvolgende zalen te zien zijn, Europaïscher hof (2002) en Berlin (2004) geven deze dynamiek ook weer.

Vooral Berlin brengt de beide mediastrategieën tot een dialoog. De video begint met een beeld van een zwembad in een rivier. De baders dobberen wat in het rond en hebben geen enkel besef van de natuurlijke omgeving, er is alleen nog maar oog voor het artificiële bad. De natuur is niet meer van belang, enkel door mensenhanden geschapen producten zijn interessant. Slechts een hoek van het zwembad is in beeld en de kadrering geeft geen aanwijzing hoe groot het bad is, de mogelijkheden zijn eindeloos. De mensen begeven zich in een soort hyperrealiteit die de uitdrukking ‘the sky is the limit’ reflecteert. Berlin vervolgt als een aaneenschakeling van bizarre televisiebeelden die de hypocrisie van de consumptiemaatschappij weergeeft. Verveelde nieuwslezers, gefilmd enkele momenten voor uitzending, worden afgewisseld met up-tempo bierreclames. Geplaatst in de context van een tentoonstelling is deze combinatie confronterend, haast aanstootgevend, maar het gemak waarmee we in de huiskamer deze beelden tot ons nemen en moeiteloos kunnen schakelen tussen de rol van begane burger en hebberige consument wordt ontbloot.

Pflumm neemt de mechanismen van de media ernstig op de hak. Als outsider filmt hij een televisie-interview met een hoogwaardigheidsbekleder, die ondertussen zijn schoenen laat poetsen door iemand met een lage sociale status. Dit blijft echter grotendeels buiten het vizier van de camera die deze man registreert. Je wordt met je neus op de feiten gedrukt dat men alleen maar voor wáár aanneemt wat hem voorgeschoteld wordt. Alles wat de media níet laat zien, is daarmee ook niet echt. Het ogenschijnlijke absurdisme van een breakdancer die zijn kunstjes vertoont voor een dementerende paus, is niet gekker dan andere beelden die wij door het medium televisie voorgeschoteld krijgen.

Na de wirwar van reclame en verleiding komt Pflumms consumer heaven bij de winkel waar de toeschouwer eindelijk de kans krijgt de opgewekte koopzucht in daden om te zetten. Op gezette tijden worden T-shirts verkocht met vervormde logo’s. Deze komen bekend voor, maar het blijft moeilijk te bepalen van welk bestaand merk ze zijn afgeleid. De tentoonstellingbezoeker is immers ook maar consument. En ook nu schakelt de bezoeker moeiteloos tussen de rol van intellectueel museumgast naar kooplustige shopper. Dat de T-shirts gepresenteerd worden als collectors item – terwijl ze in het geheel niet bijzonder ogen – laat nog maar weer eens zien hoe makkelijk het is om iemand met holle praatjes over te halen. Barbara Krugers I shop therefore I am komt angstvallig dichtbij de realiteit.

Paris (2004) geeft het eindpunt aan van Seltsam.com. In deze installatie biedt de curator de bezoeker de gelegenheid tot rust te komen in een omgeving die het midden houdt tussen huiskamer en bioscoop. Voor een groot scherm kan de bezoeker zich in huiselijke banken nestelen en opnieuw een orkaan van mediabeelden tot zich nemen. Dit blijkt de ideale omgeving om deel te nemen aan een passieve vorm van participatie die de door de media gedomineerde maatschappij ons voorlegt. We worden omhuld door verleidelijke en aangrijpende beelden, we leven mee, maar op het moment dat we de zaal verlaten kunnen we het ook zo weer van ons afschudden.

Het oeuvre van Pflumm vormt een mooi veelomvattend geheel, waarbij hij op veel niveaus zijn kritiek uit. Het ontbreekt de werken echter aan individuele zeggingskracht om ze van elkaar te onderscheiden en los van elkaar te waarderen. De werken vormen een herhaling van elkaar, Pflumm maakt keer op keer hetzelfde statement zonder zijn kritiekveld te verbreden. Seltsam.com is compact genoeg om niet te vervelen, maar op grotere schaal loopt Pflumm het risico belerend over te komen. De onuitputtelijke herhaling van reclamemontage voegt op een gegeven moment niets meer toe en roept een ‘Ja, we weten het nou wel!-reactie’ op. Het blijft vermakelijk, maar verlamt de bewustwording van de toeschouwer. Het spraakmakende is er na enige tijd wel af, smaakmakend blijft het echter wel. Of worden we door Pflumms oeuvre nu net deze verlammende werking van de herhaling gewaar?