In Zidane, A 21th Century Portrait volgen de kunstenaars Douglas Gordon en Philippe Parreno de stervoetballer Zinédine Zidane negentig minuten lang tijdens de wedstrijd Real Madrid – Villa Real op 23 april 2005. Daarbij maakten ze gebruik van maar liefst zeventien verschillende camera’s, zowel film als video. Met de melancholieke gitaarklanken van de groep Mogwai op de achtergrond wordt er heen en weer gesneden tussen grofkorrelige totaalshots van de televisieregistratie en extreem scherpe close-ups van Zidane op het veld, met bijbehorend oorverdovend stadiongeluid.

Omdat Zidane door de makers geïsoleerd wordt van zijn omgeving is de wedstrijd zelf niet te volgen. Daar is het Gordon en Parreno dan ook helemaal niet om te doen. Vanaf de eerste minuut van de wedstrijd zien we hoe de voetballer ademt, kijkt, stilstaat, spuugt, zweet en vooral afwacht. En heel sporadisch hoe hij geluid maakt: Hey! Hey! roept hij dan naar zijn teamgenoten. Die teamgenoten zijn slechts figuranten in het verhaal over een enkele man.

Als het een andere voetballer was geweest was het resultaat waarschijnlijk alleen maar saai en irritant, dat voortdurende gedrentel, maar het is Zidane. Een jaar na de WK-finale in 2006 (iedereen herinnert zich zijn geruchtmakende kopstoot tegen Materazzi) is het niet alleen de rust en toewijding waar je oog voor hebt, maar ook dat grote, logge en tegelijkertijd beheerste lichaam en de explosie die daar ergens binnenin altijd op de loer ligt. Het is alsof je wel een dirigent ziet maar niet het orkest dat hij leidt. Dat is precies wat Gordon al eens eerder deed: in zijn videowerk Feature Film horen we de volledige soundtrack van Hitchcocks klassieker Vertigo, gecomponeerd door Bernard Herrmann, maar het enige wat we zien zijn de handen en het gezicht van de dirigent. Iedereen kent het resultaat. Veel verbeelding hebben we dan ook niet nodig om bij de voeten van Zidane de hele wedstrijd voor te stellen.

Het is de consequentheid waarmee het portret van de voetballer wordt geschetst wat de film bijzonder maakt. Het is niet eens een bijzondere, laat staan beslissende wedstrijd, Zidane is zelden aan de bal. En als hij aan de bal is, doet hij er altijd iets goeds mee, maar zelden iets spectaculairs. Tweemaal in de wedstrijd geeft hij een geweldige pass waaruit prompt een doelpunt voortkomt.

Is de film perfect? Nee, de overpeinzingen van Zidane die af en toe als ondertitels over het beeld verschijnen (‘Ik herinner mij de wedstrijd altijd als fragmenten’ of ‘Wie had gedacht dat deze ongewone dag tot iets doodgewoons zou uitgroeien’) zijn vaak gratuit en irritant en voegen niets toe aan de beelden. Maar voor de rest worden we op een bijna hypnotische manier meegevoerd door de stille mimiek van de voetbalster. De schoenpunt die hij over het gras sleept, de afkeurende blik als een medespeler zijn aanwijzingen niet goed opvolgt, de grijns die na zeventig minuten van de wedstrijd op zijn gezicht doorbreekt. En tenslotte het geweld dat ook in deze rustige wedstrijd aan het eind opflakkert.

Conceptuele kunst of een nieuwe manier van documentaire maken? Wie het weet mag het zeggen.