In 1713 werd de Vrede van Utrecht gesloten. Met het ondertekenen van dit verdrag kwam een eind aan anderhalve eeuw van politieke verdeeldheid in Europa. De vrede bleek van korte duur: nog geen vijf jaar later vochten de voormalig vredestichters alweer met elkaar. Desondanks zag Utrecht in het jubileum van het vredesverdrag een aanleiding voor een uitgebreid cultureel programma. Onderdeel is de verrassende presentatie The Missing Peace in de tentoonstellingsruimte Kunstliefde. Hier zijn werken te zien, die ‘het historische belang en de actualiteit van de Vrede van Utrecht benadrukken’.
Het roept de vraag op hoe je de waarde van vrede weergeeft in een land waar al meer dan vijftig jaar geen oorlog is geweest. Want wanneer mensen zich veilig wanen, is vrede dan niet iets vanzelfsprekends? Het antwoord blijkt even voor de hand liggend als doeltreffend: door te focussen op de conflicten, en de sporen die deze achterlaten in onze omgeving en ons gemeenschappelijk bewustzijn. De curatoren hebben een interessante selectie gemaakt, waarin verschillende facetten van strijd worden belicht, zonder dat deze vervalt in overbekende hartverscheurende oorlogsbeelden of persoonlijke trauma’s.
In de fotoserie The Course of History (2001-2009) neemt Bart Michiels ons mee langs verlaten vlaktes waar bloederige veldslagen werden uitgevochten. De verstilde landschapsfoto’s getuigen op subtiele wijze van de gruwelen die er plaatsvonden. Verleden en heden komen samen in de platgedrukte gras halmen bij Waterloo, waar de Keizerlijke Garde liever stierf dan zich over te geven. De geulen in de velden van Verdun roepen op hun beurt associaties op van de loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog.
Tegenover de tragiek van het verleden staat de rauwe werkelijkheid van Paul, vastgelegd door diens zus Miriam Donkers. In een tiental documentairefoto’s uit 2009 volgenwe hem tijdens zijn militaire training. Hier gaat het niet om de her innering aan een strijd die al lang en breed is gestreden. We zien een twijfelende jongeman die zijn zus sms’t dat hij thuiswil zijn, maar wordt klaargestoomd om te vechten en hulpte verlenen in een land meer dan vijfduizend kilometer hier vandaan.
Op de bovenverdieping bevindt zich een installatie van Sofía Montenegro. In Conversations of the Last Decade (2012) combineert zij woorden die na 11 september 2001 zijn toegevoegd aan de Oxford English Dictionary, met de beelden die een Googlezoekopdracht met deze woorden oplevert. Dit levert ongebruikelijke, zowel humoristische als soms schrijnende, combinaties op. Zo verschijnt bij het woord panic attack een reproductie van Munchs De schreeuw en zien we bij overpopulated een portret van Geert Wilders. Het beeld dat Google vindt, blijkt dus niet altijd even representatief voor de definitie van het gezochte woord. Montenegro bespiegelt op speelse wijze hoe betekenissen in taal en beeld tot stand komen in een maatschappij waarvan het collectief geheugen steeds meer wordt gemanaged door een zoekmachine.
Hoewel de tentoonstelling kampt met een opgelegd thema dat net zo artificieel is als menig vredesakkoord, bieden de individuele werken de geïnteresseerde bezoeker genoeg uitdaging om verder na te denken over de waarde van vrede en de onmisbare rol van conflicten om deze te ervaren.
