Een muur met een aantal schetsen, een boek met witte handschoenen die je aantrekt om het in te kijken. Ik sta in galerie Air de Paris voor de onafhankelijke presentatieplek La Planck van Keren Detton. Op de achtergrond het zachte geroezemoes van gasten die zijn gekomen voor de openingen van de galeries in de straat Louise Weiss in Parijs. Het China Sketchbook is een werk van de Belgische kunstenaar en architect Stani Michiels (1973). Voor hem ben ik naar Parijs gereden. Zijn werk volg ik al een tijd en vind ik interessant. Dit stuk is een weerslag van een gesprek dat we ooit begonnen en (hopelijk) nog lang niet eindigen.
Stani is opgeleid als ingenieurarchitect en vanuit deze praktijk keerde hij steeds terug naar huis met vragen. Vragen waar geen tijd of kader voor was om in het productieproces van de architectuur een antwoord op te vinden. Ook al omdat er nooit sprake is van een 1 op 1 benadering tussen idee en gebouw, je hebt met zoveel tussenschakels te maken. De uitkomst van de architectuur, in theorie en praktijk, is gekoppeld aan een maatschappelijk proces, terwijl Michiels zocht naar de zeggingskracht van het beeld, het object. De noodzaak om een gebied van reflectie te creëren dreef hem naar het terrein van de beeldende kunst.
De technische bagage die Stani meenam uit zijn ‘oude’ stiel, is een wezenlijk onderdeel van zijn kunstpraktijk. Maar in plaats van doel is de techniek middel om uit te drukken wat hij als belangrijk, urgent ervaart. Per werk wordt het medium gekozen dat het meest geschikt lijkt: video, fotografie, tekeningen. En vaak ontwikkelt hij zelf programmatuur om aan zijn vragen tegemoet te komen.
Zo oogt het China Sketchbook als een echt schetsboek met ruim 2000 schetsen gemaakt in Beijing, Shanghai en Xiamen. Het is een knipoog naar de status van schetsboeken, van bijvoorbeeld Le Corbusier, in de architectuurwereld. De handmatige schets benadert daar de autonomie van het kunstenaarschap het meest. Ook de notie van de romantiek van het reizen, dat onder hoogspanning staat met de snelheid waarmee we van hot naar her vliegen, wordt met dit schetsboek op de hak genomen. Het China Sketchbook van Stani verleidt op een heel archaïsche manier: de ambachtelijkheid van de tekeningen verwondert, de oplage is klein en geeft het boek een status van authenticiteit. Tegelijkertijd voel je dat er iets niet klopt. Achterin vind je een index van plaats en tijd waar de tekeningen gemaakt zijn. Je ontdekt dat de productie wel erg hoog is voor handmatige schetsen, het lijkt bijna fabrieksmatig. En in feite is dat ook zo. Stani ontwikkelde een computerprogramma dat zijn digitale foto’s omzet in schetsen. Het is hem niet te doen om aandacht voor deze techniek, maar juist om verwondering, verleiding en bewustwording door middel van herkenning en daardoor geloofwaardigheid. Het programma benadert zijn persoonlijke manier van tekenen zo, dat de uitkomst zelfs hem op het verkeerde been zet. Het roept dezelfde nostalgie op naar plaats en tijd als de schetsboeken van vroeger waar hij er stapels van heeft. De geloofwaardigheid van zijn werken, maar ook het onbehagen dat er iets niet klopt, triggered de kritische reflectie van de beschouwer.
Deze manier van werken is exemplarisch voor Stani’s kunstpraktijk. De urgentie komt voort uit een kritische fascinatie voor de huidige (technische) ontwikkelingen. Ze zijn onomkeerbaar en fascinerend, maar gaan snel, heel snel. Kritische bewustwording is daarom belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan het klonen van mensen. Een logische evolutie? Misschien… Onomkeerbaar? Ja… Wat te doen met morele vraagstukken die dit soort ontwikkelingen oproepen? Het bewustwordingsniveau verhogen, versnellen zodat je op tijd en adequaat kunt reageren. En dat is wat Michiels doet, met humor en subtiliteit. Ordered by emptiness is de ondertitel van zijn China Sketchbook, eerst wat lege penstreken eindigend in een kakofonie van beweging, een ordeningsprincipe dat genoeg vragen oproept.
Houd deze kunstenaar in de gaten!