Vilein en surreëel

Lise Lotte ten Voorde
Elisabeth Tonnard, WE ARE SMALL (2012) (Courtesy: Johan Deumens Gallery)

Gehoorzamen, negeren, treiteren: het zijn denkbare reacties op een betuttelend briefje van je hospita. Kunstenaar/dichter Elisabeth Tonnard koos voor dat laatste. In We are small (formaat A6) publiceerde ze niet alleen het ietwat belachelijke briefje: ze bewerkte het met tipp-ex en deed een poëtische uithaal naar haar bemoeizuchtige hospita.

Elisabeth Tonnard (Leerdam, 1973) publiceerde sinds 2003 maar liefst vijfentwintig kunstenaarsboeken, variërend in grootte en oplage. Haar boeken zijn gebaseerd op literatuur of fotografie (in beide vakgebieden behaalde ze een graad), vaak zelfs op alle twee. In elke publicatie is een verantwoording over de bronnen opgenomen, waardoor je als lezer altijd kunt terugzoeken waarnaar je nu precies kijkt. Die informatie is niet nodig om het werk te kunnen waarderen, maar voegt wel een dimensie toe.

In We are small (2012) toont Tonnard taalvaardigheid, enige rancune en een vilein gevoel voor humor. Het briefje van de hospita sommeert haar geen kledingstukken meer voor het raam te drogen te hangen; de buren zouden kunnen gaan klagen. Op zonnige dagen kan het in de tuin, en of ze misschien wasknijpers nodig heeft? Je vraagt je af welk soort kledingstuk zoveel aanstoot geeft dat het de hospita doet besluiten de pen ter hand te nemen. Pikant ondergoed? Een door motten gefêteerde pyjama? Een reuze decente koltrui? Wat het ook was, Tonnards reactie is buitengewoon bevredigend: “Be hung or hang”, “We can’t  have you”, “The Neighbours eat your wishes”, “I aid or else I ail” en simpelweg “ha ha ha ha ha”.

De combinatie van beeld en literatuur was al eerder zichtbaar in Tonnards werk. In 2008 stuitte ze op een fotoarchief van Fox Movie Fash, een straatfotostudio die tussen 1930 en 1970 in San Francisco opereerde. Ze selecteerde foto’s van eenzame, nachtelijke voetgangers, allen met een opmerkelijk naar binnen gekeerde blik. Het deed haar denken aan de eerste zin uit Dante’s Inferno: “Midway along the journey of our life / I woke to find myself in a dark wood, / for I had wandered off from the straight path.” Dit is slechts een van de negentig verschillende vertalingen in het Engels. Tonnard combineert deze met evenzoveel archieffoto’s onder de titel In this dark wood.

Ook hier is het resultaat humoristisch en soms surreëel, zoals de foto van een nogal oenig ogende matroos met jampotbril die nog lang niet op de helft van zijn leven is. Er lijkt geen weg terug voor deze verloren personages, afgaande op het onherroepelijke zwart van de nacht en de terneergeslagen, vertwijfelde blikken. Als lezer zou je je enkel op het tijdsbeeld in de foto’s kunnen concentreren (fraai!), maar het geheel kan misschien ook geïnterpreteerd worden als kritiek op de consumptiemaatschappij: een meerderheid van de gefotografeerden draagt een tas met zojuist aangeschafte waren bij zich.

In Elisabeth Tonnards werk is het geheel duidelijk meer dan de som der delen. We are small en In this dark wood, maar ook andere publicaties, vormen een perfect huwelijk tussen rede (kennis) en intuïtie. Ze zijn slim zonder droog te worden, humoristisch én visueel aantrekkelijk. Dat kan zelfs die bemoeial van een hospita niet betwisten.

Elisabeth Tonnard
WE ARE SMALL, 2012
IN THIS DARK WOOD, 2008
www.elisabethtonnard.com

Elisabeth Tonnard, WE ARE SMALL (2012) (Courtesy: Johan Deumens Gallery)
Elisabeth Tonnard, IN THIS DARK WOOD (2008) (Courtesy: Johan Deumens Gallery)
Elisabeth Tonnard, IN THIS DARK WOOD (2008) (Courtesy: Johan Deumens Gallery)