Modest fashion is een vrij recente stroming binnen de mode die uitgaat van het idee het lichaam te bedekken, ongeacht religie, leeftijd of afkomst. Door de jaren heen is het uitgegroeid tot een ware macrotrend. “Een contrabeweging tegen de esthetiek van het bloot”, volgens Stedelijk Museum Schiedam, dat momenteel een tentoonstelling aan het fenomeen heeft gewijd.
Bij het horen van de term modest fashion denkt men wellicht aan een sombere en ingetogen esthetiek, maar niets is minder waar. Bij binnenkomst wordt de bezoeker verwelkomd door uitdagend kleurgebruik, expressieve prints en een verscheidenheid aan materialen. De tentoonstelling is vanuit een interdisciplinair vertrekpunt opgebouwd en bevat naast mode fotografie, installaties en videopresentaties. Hierin is een sterke balans tussen mode als kledingstuk en kunstvorm aangebracht. Zo bevat elke ruimte een samenstelling van kledingontwerpen, afkomstig van modehuizen zoals The Row, Chanel en Christian Wijnants, en werken van kunstenaars als Alia Ali, Alicia Framis, Shirin Neshat en Newsha Tavakolian. Deze verschillende kunstvormen tezamen geven een beeld van de uiteenlopende betekenissen die modest fashion kan hebben.
Want modest fashion is lang niet zo eenduidig als het doet lijken: het gaat niet enkel om de simpele handeling van het bedekken van het lichaam, maar des te meer om intrinsieke beweegredenen die daaraan ten grondslag liggen. Modest fashion is een ideologie waarin de onafhankelijkheid van de vrouw centraal staat, het bewustzijn van wat men draagt en vooral waarom men het draagt. Het gaat over de vrijheid van kledingkeuzes die vrouwen nemen binnen de gezette kaders van het huidige modebeeld en opgelegde schoonheidsidealen. Hiermee grijpen zij de mogelijkheid actief aan om als individu binnen een bepaalde omgeving of sociale structuur autonome keuzes te kunnen maken. In dit geval binnen de context van het westerse modebeeld én die van de traditioneel religieuze conventies omtrent klederdracht, zoals het dragen van een hoofddoek. Dit levert een interessant spanningsveld op dat gedurende de hele tentoonstelling voelbaar is.
De internationale diversiteit aan deelnemende kunstenaars en ontwerpers is noemenswaardig. Het Stedelijk Museum Schiedam biedt deze (voornamelijk) vrouwelijke kunstenaars, waarvan een aanzienlijk deel met een Arabische achtergrond, een cruciaal platform om hun stemmen en gedachten te laten horen aan mensen die zich buiten deze context bevinden. Het belang hiervan bleek tijdens mijn bezoek al uit een reactie van een vrouwelijke bezoeker bij het zien van het werk Hijab in Transition (2018), een fotoserie door de ontwerper Perrine Philomeen. Haar werk laat vrouwen zien die een hijab (hoofddoek) dragen in combinatie met vele urban, abstracte en grafische elementen. De vrouwelijke bezoeker reageerde “dat deze vrouwen alles móeten bedekken”. In deze ongeremde reactie zit veel verscholen: de opvatting dat verhullende kleding door islamitische vrouwen gedragen móet worden en dat daar weinig creatieve vrijheid bij komt kijken is veelal heersend in de westerse maatschappij. Kunstenaars als Philomeen en Meryem Slimani, die in de fotoserie UMI (2019) haar moeder tot stijlicoon transformeerde, laten juist zien dat de vrijheid binnen modest fashion heel breed is en dat jongere generaties vrouwen nieuwe gebieden verkennen. Traditie en religie komen zo in aanraking met de invloed van het eeuwig veranderende modebeeld, een kruisbestuiving die tot innovatieve en authentieke resultaten komt, en waarmee deze kunstenaars een dialoog aangaan over vrijheid in keuze en identiteit.
Treffend was een vrijwel tegengestelde reactie van een andere bezoeker op het werk van Philomeen. Een vrouw, die zelf ook een hoofddoek droeg, liep bij binnenkomst van de zaal meteen naar het werk Hijab in Transition en er verscheen een glimlach op haar gezicht. Niet veel later stond zij trots te poseren voor een foto.
De complexiteit van (keuze)vrijheid is inherent aan modest fashion. De primaire drang hiernaar overschrijdt de behoefte aan trends. Desondanks valt er wel een tussenkomst van mode, en daardoor trends, te detecteren in de tentoongestelde kledingstukken. Dit toont de ontwikkeling en constante verschuiving van wat het begrip modest fashion omvat en hoe dit zich esthetisch manifesteert. De eerdergenoemde werken van Philomeen en Slimani zijn hier een goed voorbeeld van. Mode wordt door de tentoongestelde kunstenaars en ontwerpers als tool gebruikt om de huidige grenzen van traditionele kleding te verleggen en zo ook nieuwe rolmodellen te creëren.
Tegelijkertijd bevraagt het Stedelijk Museum ook de andere kant van modest fashion. Namelijk, in hoeverre bedekkende kleding vanuit een religieus perspectief opgelegd kan zijn en hoe vrouwen hier dan vervolgens mee omgaan. Veel kunstenaars plaatsen zichzelf, hun moeder, hun zus of andere vrouwen als onderwerp van hun kunstenaarspraktijk. Hierdoor komen andersoortige verhalen aan het licht. Zo staat in de fotoserie Listen (2011) van de Iraanse fotograaf Newsha Tavakolian haar zus centraal. Zij poseert in traditionele, sobere, bedekkende kleding maar telkens met een onverwacht attribuut dat in de foto is verwerkt, zoals een plastic kubus die rondom haar hoofd geplaatst is. Deze werken gaan over de Arabische vrouw en hoe zij haar plaats inneemt in het sociaal politieke debat door middel van haar kunstenaarschap.
Het beeld dat van modest fashion bestaat is versplinterd. De tentoonstelling eindigt dan ook toepasselijk met een vraag aan de bezoeker; wat denk jij dat modest fashion is? Ikzelf zie het als een alternative mindset voor het dominerende idee dat wij als consumenten onderhevig zijn aan trends. Mode gaat niet enkel over wat je wil uitstralen, maar over de keuzes die je maakt, wat daar achter schuil gaat en welke verhalen je daardoor op je lichaam met je meedraagt. Het overstijgt de trendlogica, het modieuze plaatje is niet overheersend in de context van modest fashion. Het toont de fundamentele beginselen van mode en welke waarden dat voor iemand heeft; wat men door middel van klederdracht op anderen kan overbrengen en welke plaats men daarbij wenst in te nemen in de maatschappij. Met hun krachtige ontwerpen demonstreren deze kunstenaars de ongekende mogelijkheden van vrijheid die mode teweeg kan brengen.
De ultieme boodschap van deze tentoonstelling is duidelijk: neem de vrijheid om je te kleden zoals je zelf wilt. Modest fashion zet aan tot het ontdekken van onze vrijheden als drager en als consument. Het bevraagt waarom wij iets dragen en of wij ons daar op een authentieke manier mee kunnen identificeren, of dat die keuzes enkel zijn opgelegd door een verlangd modebeeld of (schoonheids)ideaal.
Karmen Samson is modeonderzoeker. Via haar kunstenaarspraktijk As of Nū doet zij onderzoek naar de relevantie van trends en de behoefte naar ‘the new’.
