Omdat Oostenrijk voorzitter van de EU is, krijgt het ‘cultureel onderdak’ in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel en worden verschillende Oostenrijkse culturele grootheden als bijvoorbeeld Wolfgang Amadeus Mozart en de Nobelprijswinnares voor literatuur Elfriede Jelinek aan het woord gelaten. Tussen al deze grote namen zijn ook twee werken te zien van de Oostenrijkse kunstenaar Martin Arnold. Arnold heeft een PhD in psychologie en doceerde aan een resem prestigieuze universiteiten en academies.
Zijn vroegere werk bestaat uit digitale manipulaties van oude Hollywoodfilms: acteurs worden uit de beelden verwijderd, de beelden worden vertraagd, vreemd gemonteerd en in een loop vertoond. Een voorbeeld hiervan is de film Alone. Life Wastes Andy Hardy uit 1998 waarvan een klein fragment te zien is op de website van de kunstenaar. Het is een akelig stukje film waarin Judy Garland in een exorcist-achtige stem ‘alone’ zegt en blijft zeggen. Telkens is het net iets anders zodat het op het einde helemaal niet meer als ‘alone’ klinkt maar meer als een soort klaagzang. En dit alles in een soort Tiroolse jurk met de handen parmantig op de heupen geplant waardoor uiterlijk en geluid niet harder zouden kunnen conflicteren. Het doel van deze manipulaties is het naar boven brengen, zichtbaar maken van de ideologische beladenheid van de Hollywoodcinema, of zoals Arnold het zelf zegt: "The cinema of Hollywood is a cinema of exclusion, reduction and denial, a cinema of repression. There is always something behind that which is being represented, which was not represented. And it is exactly that that is most interesting to consider."
Het niet getoonde zichtbaar maken is de kern van Arnolds project. Ook in Silent Winds (2005) en Cloudy Insulin (2006), de twee werken die nu in BOZAR te zien zijn. Wat deze twee videoinstallaties onderscheidt van de Hollywoodmanipulaties is dat de beelden die Arnold voor deze werken gebruikt door hemzelf gefilmd zijn. Het zijn beelden van Amerikaanse studenten die ‘teksten’ opzeggen die ze voor hun examens hebben moeten instuderen. Het persbericht stelt dat Arnold met ‘eenvoudige ingrepen’ de aandacht vestigt op ‘taal, articulatie en geheugen’. Dit is slechts de bovenste laag van wat Arnold bereikt met zijn installaties, eenmaal in het museum wordt het je al snel duidelijk dat zijn werk veel meer met de kijker doet dan het bewust maken van taal, articulatie en geheugen.
Silent Winds bestaat uit drie kleine schermen die naast elkaar zijn opgesteld en een groot scherm dat daar tegenover staat. Op alle schermen is het hoofd van een jongen frontaal te zien tegen een zwarte achtergrond. Omdat de jongen een zwart T-shirt draagt lijkt zijn hoofd in het niets te zweven. Na wat speurwerk blijkt de jongen Steve Major te zijn, student aan de toneelacademie, die het nummer Darkness Falls van Stephen Cornine aan het instuderen is. Dit nummer (mocht iemand het al kennen) is onherkenbaar geworden. De beelden en het geluid zijn zodanig vertraagd en gemonteerd dat er alleen maar iets heel vreemds en abstracts overblijft. Je hoort wel zangerige klanken en de jongen doet af en toe z’n ogen net iets te lang dicht om zich klaar te maken voor een emotioneel moment in wat hij zegt of zingt. Zijn gezicht drukt emoties uit en je ziet een zin of woord gestalte krijgen in deze langzaam veranderde gelaatsuitdrukkingen. Maar behalve deze vertraagde mimische bewegingen wordt er niets herkenbaars overgedragen omdat de kennis gefragmenteerd is en daardoor zijn inhoud verloren heeft.
Cloudy Insulin bestaat uit twee kleine schermen waarop het hoofd van een meisje in half profiel te zien is. Ook zij staat met een zwart T-shirt tegen een zwarte achtergrond. Is de jongen onverstaanbaar en emotioneel, zij is verstaanbaar en koel. Ze kijkt ons vanuit haar ooghoeken sluiks aan en zegt onbewogen woorden als ‘insert’, ‘the needle’, ‘the nurse’, ‘swap’, ‘recap’, ‘remove’, ‘return’, ‘invert’, ‘medical record’, ‘procedure’ enzovoort. Samen met de titel kunnen we hieruit afleiden dat ze de correcte handelingen om insuline te mengen en in te spuiten van buiten aan het leren is. Omdat de montage haar verhaal door elkaar husselt en ze de procedure puntsgewijs van buiten leert, krijgen haar woorden iets van een moordlustige mantra van een Hitchcockiaanse verpleegster. Ook hier benadrukken de montage en de doorlopende vertoning door fragmentatie het arbitraire van kennis.
Wilde Arnold in zijn vroegere werk de Hollywoodcinema tonen als een cinema van uitsluiting, reductie en ontkenning, zo toont hij hier de selectiviteit en willekeurigheid van wat studenten moeten instuderen en indirect dus van kennis in het algemeen. Want kennis is net zo goed ideologisch beladen en onderworpen aan mechanismen van uitsluiting, reductie en ontkenning.
Wat erg jammer en eigenlijk volledig onbegrijpelijk is, is dat deze werken in een veel te kleine ruimte zijn gepropt: het meisje ratelt maar door, terwijl de jongen amper te horen is en de beelden worden in elkaars schermen gereflecteerd. Natuurlijk gaat het in de eerste plaats om wat er opgesteld wordt, maar het is toch fijn als werken een beetje ademruimte krijgen.
SILENT WINDS EN CLOUDY INSULIN, Martin Arnold, t/m 21 maart 2006
Palais des Beaux-Arts/Paleis Voor Schone Kunsten (BOZAR), Ravensteinstraat 23, Brussel