Theatre of Manners

Martijn Verhoeven

Tina Barney, die momenteel exposeert in het Nederlands Foto Instituut, fotografeert het huiselijke leven van de Amerikaanse upper class. Bovenal maakt ze een psychologisch portret van die sociale omgeving. Juist doordat Barney zelf uit zo'n nest afkomstig is, lukt het haar door te dringen tot de kleinste gaatjes van dat milieu. En hoewel ze een groot formaat camera gebruikt die het maken van snapshots niet vergemakkelijkt, lijken veel personen op de foto's zich van haar aanwezigheid niet al te veel te hebben aangetrokken.

Op de foto's van Barney gebeuren maar weinig spectaculaire zaken. Vrouwen tutten zich in de badkamer op, jonge echtparen vieren een feestje, kinderen zitten gezamenlijk aan de ontbijttafel. Bij nadere beschouwing beweegt Barney's werk zich eigenlijk tussen twee genres: de spontane familiefoto enerzijds en het zuiver geënsceneerde beeld anderzijds. De foto's die tot de laatste categorie behoren zijn de minst interessante. Wat is er immers vervelender dan de rijke upper class die zichzelf met alle grandeur willens en wetens laat vereeuwigen voor het nageslacht? De fascinerendste foto's zijn die waar de twee categoriëen door elkaar lopen: foto's die spontaan genomen lijken te zijn maar die bij nadere beschouwing een tweede betekenis in zich dragen: de beelden die in eerste instantie doodnormale familiekiekjes lijken, blijken soms een tweede laag van onderhuidse spanning of eenzaamheid te bevatten. Op een chic feestje bijvoorbeeld voeren twee jonge vrouwen een geanimeerd gesprek, terwijl een derde wegkijkt, kennelijk niet uitgenodigd om aan het gesprek deel te nemen. Toeval of opzet? Of wat te denken van het tot in de puntjes verzorgd kinderfeestje waar alle kindertjes in hun paasbest aanzitten. De moeder van de jarige probeert ondertussen haar zenuwen angstvallig verborgen te houden. Anders dan bij Barney komen in het werk van de fotograaf Tom Morrisson vooral doodgewone mensen voor de camera. Poserend met hun dikke buik, hangende borsten of lubberende onderbroek onttrekken de personen zich radicaal aan het schoonheidsideaal dat ons door reclamemakers iedere dag wordt voorgehouden. Door de mensen naakt te laten poseren wil Morrisson de aandacht afleiden van de status die de mensen in het dagelijks leven hebben. Dus zien we geen serveersters of automonteurs, maar in de eerste plaats het lichaam zelf. Morrisson, niet geinteresseerd in het maken van karakteristieke portretten, probeert het persoonlijke juist te overstijgen. Hij legt het accent op wat het naakte lichaam in al zijn kwetsbaarheid eigenlijk is: een verpakking die de mens een leven lang met zich meetorst. Dat lichaam is, in al zijn onopgesmukte naaktheid, overgeleverd aan de medogenloze blik van de camera (en dus toeschouwer). Maar juist omdat het lichaam zijn littekens en onvolkomenheden zo nadrukkelijk toont wordt het nergens zielig. Het menselijke, imperfecte en kwetsbare wordt door Morrisson juist als een teken van kracht neergezet.

TINA BARNEY, THEATRE OF MANNERS, t/m 16 januari

NFI, Rotterdam, di t/m zo 11-17 uur

TOM MORRISSON, t/m 5 februari

Max Gallery, Londen, wo t/m za 12-17 uur