Sinds 1994 geeft De Appel ieder jaar via het Curatorial Training Programme een geselecteerd aantal afgestudeerde kunsthistorici en kunstenaars de gelegenheid om het vak van tentoonstellen te leren. Tot nu toe biedt De Appel als enige instituut in Nederland de mogelijkheid de grote kloof te overbruggen tussen de theorie van de kunststudie en de praktijk van het organiseren. In zeven maanden tijd worden de internationale deelnemers klaargestoomd aan de hand van een compact programma waarin tentoonstellingen worden bezocht, discussies worden gevoerd en kunstenaars worden uitgenodigd. Maar uiteindelijk moeten de deelnemers ook met de billen bloot en laten zien of het programma zijn vruchten heeft afgeworpen.

Deze dubbele gevoelens van enthousiasme en afwachting zijn te zien op de gezichten van de zes deelnemers van dit jaar. Op hun verzoek heeft de kunstenaar Amel Ibrahimovic (1977, Bosnië) het curatorenteam afgebeeld op een voetbalkalender. Gehuld in oversized Ajax-shirts lachen de jonge curatoren in spe het kunstpubliek verlegen toe. Het is hun manier om de hoge verwachtingen van de kritische kunstwereld met wat humor tegemoet te treden. Bij wijze van grap presenteren de wannabees zich als een voetbalteam. Zoals ze zelf uitleggen: "to show people from the art world here that we are ordinary young people who have been fortunate enough to enter this luxurious programme."

De bescheidenheid waarmee ze zichzelf als groep promoten, komt zeker niet terug in de keuze van het onderwerp en aanpak van de groepstentoonstelling. Maar liefst 16 internationale kunstenaars zijn bij elkaar gezocht om op eigen wijze uitdrukking te geven aan gevoelens van onstabiliteit. Want onzekerheid is op dit moment misschien wel hèt gevoel dat de meeste mensen over de hele wereld delen. Of het nu de economische, politieke of sociale situatie betreft, alle houvast lijkt verdwenen. De voortdurende veranderingen dwingen een ieder om steeds opnieuw positie te bepalen en gevoelens van onzekerheid horen daarbij. In Quicksand nemen de kunstenaars een bepaald concept of conditie van onstabiliteit als vertrekpunt en dagen het publiek uit hierop te reageren. Vrij letterlijk gebeurt dit in het werk van Jeppe Hein (1974, Denemarken). In zijn interactieve installatie Bear The Consequences wordt de onoplettende toeschouwer verrast door een steekvlam die plotseling uit de muur komt. Als je een bepaald punt bent gepasseerd wordt de vlam ontstoken en naarmate je de muur nadert, wordt het vuur heviger. De toeschouwer die net de kamer binnenwandelt en zich afvraagt waarom het zo warm is in de ruimte krijgt het antwoord als een hete adem in het gezicht geblazen.

Veel subtieler is het werk van Yael Bartana (1970, Israël). In een kleine projectie toont zij beelden van een demonstratie. Waar deze precies heeft plaatsgevonden en wie er demonstreren is niet duidelijk, al doet haar afkomst vermoeden dat het te maken heeft met de gespannen politieke situatie in Israël. Maar beeld en geluid zijn dusdanig gemanipuleerd dat de mensen en hun omgeving lijken te zijn samengesteld uit zand. Eén regenbui en het beeld zou kunnen verdwijnen. De installatie heeft meer weg van een reeks aan elkaar gemonteerde grottekeningen dan van een moderne videoinstallatie. Vandaar misschien de titel Low Relief II waarin Relief zowel kan verwijzen naar de betekenis van ‘verzachten’ als ‘reliëf’. Doordat tijd, ruimte en plaats zijn geabstraheerd krijgt het beeld iets universeels en wordt de harde werkelijkheid van de strijd om de Gazastrook afgezwakt tot een broos bewegend beeldhouwwerk. Eenzelfde soort poëtische benadering van een politiek onstabiele situatie komt naar voren in de het werk van Fikret Atay (1976, Turkije). Zijn woonplaats Batman, gelegen in een Koerdisch gebied vlakbij de Turks-Irakese grens, vormt het uitgangspunt van Atay’s recente films. De video Fast and Best toont een groep jonge mensen die een traditionele folklore dans opvoert. Van de dansers zijn alleen de benen en voeten te zien, aangezien ze zijn gefilmd tot hun middel. Opvallend is de gelijkheid waarmee de dansers bewegen als ook de wijze waarop ze gekleed zijn. Jammer echter, dat deze film eerder al te zien was bij Marres in Maastricht. Naar eigen zeggen is De Appel namelijk opgericht ‘om vanuit een internationaal perspectief hedendaagse kunstvormen te tonen die elders in Nederland (nog) niet aan bod komen.’ Niet alle kunstenaars in Quicksand hebben zich laten inspireren door politieke situaties. Erik van Lieshout (1968, Nederland) stelt in zijn komische film Happiness de betekenis van ‘normaal zijn’ ter discussie. Te zien is hoe hij zijn broer verwijt ‘niet normaal’ te zijn, terwijl beiden zich uiterst vreemd gedragen. De film is tot stand gekomen tijdens Van Lieshouts artist-inresidency in een psychiatrische inrichting. Vandaar dat er ook patiënten voorkomen die zich misschien wel ‘normaler’ gedragen dan de broertjes Van Lieshout. Ondanks het thema ‘onstabiliteit’, staat Quicksand als een huis. Het curatorenteam van dit jaar heeft wat mij betreft bewezen een tentoonstelling te kunnen maken die ergens over gaat. Nu is het afwachten hoe ze hun weg voortzetten. De voetbalkalender van Ibrahimovic begint niet voor niets bij de maand april 2004. Na 23 mei staat alles open.