RijksakademieOPEN 2011: Ayman Ramadan

Alexander Mayhew
Ayman Ramadan, UNTIL (2011)

‘Threading’ is een eeuwenoude wijze van epileren waarmee fijne gezichtshaartjes met wortel en al worden verwijderd door middel van katoenen garen. De methode is afkomstig uit het Midden-Oosten en wordt daar ‘khite’ of ‘fatlah’ genoemd. Vrouwen in het Westen hebben de methode inmiddels ook ontdekt als een hygiënische en snelle manier om mooi gevormde wenkbrauwen te krijgen. Het schijnt even pijnlijk te zijn als waxen of epileren met een pincet.

In de uit twee delen bestaande presentatie Until van Ayman Ramadan (1980, Egypte) zien we dat threading inderdaad pijn doet. Een video toont hoe een Egyptische barbier een mannelijke klant behandelt met de fijne katoenen draden; er wordt beurtelings ingezoomd op het geconcentreerde gezicht van de barbier en het lijdzame gezicht van zijn klant. De draden vliegen als in een choreografie in hoog tempo over de wangen van de klant. Je hoort de draden over elkaar schieten; het klinkt als het ijle geluid van gespannen elastiekjes. De klant blijft stoïcijns voor zich uit kijken, maar aan de opwellende tranen in zijn ogen zien we dat het pijn doet.

Het andere deel van Ramadans presentatie bestaat uit een installatie van een dertigtal krantenpagina’s of van het internet gedownloade krantenartikelen, die in nette rijen op de vloer liggen. Elke door een afzonderlijk zwart bureaulampje verlichte pagina ligt onder een glazen plaat en gaat enigszins verborgen onder hoopjes zand. Het zand lijkt de artikelen zowel te begraven als te ontsluiten. De pagina’s en artikelen zijn afkomstig uit een Egyptische krant en The New York Times; elk uit een verschillend jaar sinds de geboorte van Ramadan, maar alle gedateerd op 8 oktober, zijn geboortedag. De artikelen handelen over diverse sociaal-politieke ontwikkelingen in de afgelopen dertig jaar. Het enige wat de gebeurtenissen verbindt is de willekeurige datum van 8 oktober. Zodoende wordt door middel van woorden een chaotisch beeld geschapen van wat je Ramadans generatie zou kunnen noemen.

Dit chaotische en willekeurige beeld van een generatie contrasteert scherp met de geconcentreerde en nauwkeurige handeling van het threading in de video. In de video heeft de klant zich willens en wetens in een oncomfortabele positie geplaatst, omdat hij er gladde wangen voor terugkrijgt. De pijn herinnert hem constant aan wat hij ondergaat. Het moment wordt bewust beleefd en doorstaan. Dat kan moeilijker worden gezegd van de grotere geschiedenis die zich buiten onszelf lijkt af te spelen; de geschiedenis die spreekt uit de gepresenteerde krantenartikelen. Je kan zeggen dat de artikelen een beeld scheppen van Ramadans generatie, maar het is een geschiedenis die Ramadan zelf feitelijk niet heeft geleefd. De gebeurtenissen hebben ook hem via de media bereikt. Hij heeft er zelf geen enkele hand in gehad.

Bij het threading komen de handen van de barbier dicht op het gezicht van zijn klant, maar raken het nauwelijks aan. Door de media lijken wij dichtbij de geschiedenis te komen, maar feitelijk staan wij er mijlenver vanaf. Ramadans werk roept de vraag op wat de rol van het individu is wanneer geschiedenis wordt gemaakt; kun je het slechts lijdzaam ondergaan en de gevolgen ervan proberen te verdragen of is het nog mogelijk enige zeggenschap te claimen?

Ayman Ramadan, UNTIL (2011)
Ayman Ramadan, UNTIL (2011)