Netwerk van verstoringen

Niels Bekkema
Rosa Sijben, SCULPTURE LUGGAGE (2016). Courtesy Galerie Rianne Groen.

Chinese Whispers is de naam van het kinderspel waarbij één persoon een boodschap in het oor van zijn buurman fluistert, die vervolgens de boodschap weer aan de volgende doorgeeft, totdat, uiteindelijk, de laatste persoon een compleet andere boodschap aan de groep vertelt. Het is ook de naam van de tentoonstelling in Galerie Rianne Groen. De werken van vier kunstenaars die Groen heeft samengebracht gaan allen over hoe de overdracht van verhalen onze blik op de wereld kleurt.

Al vanaf de straat gezien vallen de zwarte Friso Kramer banken op die direct achter het raam staan opgesteld. Bij binnenkomst blijkt naast de banken een gelakte houten koffer te staan. De sfeer van een boarding gate doemt op. Op een van de zittingen ligt een A5 met hierop de woorden: Sculpture Luggage; an invitation to own, en een uitnodiging de koffer te huren. Sijben is geïnteresseerd in de gebieden waar kunst en leven overlappen, als huurprijs voor Sculpture Luggage wil ze daarom graag documentatie in woord of beeld ontvangen.

Rianne Groen draagt een tweede werk van Sijben, genaamd Pocket Work, bij zich. Om dit sculptuur van vergeeld epoxy en hout te zien moet het publiek Rianne Groen aanspreken. Sijben speelt met de vele verschijningsvormen waarop een werk getoond kan worden en bevraagt hoe fysieke draagbaarheid zich tot de kunstenaarspraktijk verhoudt en wat er gebeurd als niet het werk zelf, maar de documentatie ervan handelswaar wordt. De rol van de banken blijft helaas onduidelijk, wat jammer is aangezien de fysieke aanwezigheid van de meubels afbreuk doet aan het losse, vluchtige karakter van de twee performatieve werken.

Even verderop in de entree maken de vragen over mobiliteit en eigendom van Sculpture Luggage plaats voor de enigmatische, verstilde werelden van Bernice Nauta en Wouter Venema. Van beide kunstenaars zijn zowel tekeningen als sculpturen te zien, die in materialiteit en kleurtonaliteit zo sterk met elkaar corresponderen dat het niet direct duidelijk is dat het werk van twee verschillende kunstenaars betreft. The Pleasant Art of Spending Money van Nauta, een rood keramieken trog die van binnen wit is geglazuurd, is gevuld met een paar centimeter water. Even denk ik aan de glaswerken van Roni Horn. Een aantal tinnen, handgemaakte muntjes liggen verspreid om het werk en in het water. Het lijkt een scéne waar lang geleden iets gebeurd is, en wij als publiek speculeren over de betekenis van deze sporen. Wie heeft de munten in de trog geworpen, en met wat voor een wens? Ik lees dat Nauta geïnteresseerd is in het scheppen van fictieve karakters, die zij ziet als stadia in de metamorfose van een individu. De fictieve karakters zelf worden hier niet verbeeld, wel de situatie waarin deze karakters zich kunnen bevinden: turend in wensput, wensend dat er maar wat te wensen valt.

De muntjes verspreid over de vloer rijmen met de stekelhoornen in Broken Shells van Venema. Deze schelpen liggen op een houten paneel dat net iets boven de vloer lijkt te zweven en waarop de kustlijn van de Middellandse zee is getekend. De zee is niet langer een open gebied dat twee continenten van elkaar scheidt, maar een gekleurd voorwerp, een op het ritme van de golven en getijden ademend organisme. Het paarse lijnenspel van drie gouache- en potloodtekeningen op papier, eveneens van Venema, verwijst naar een gebied wat zowel water als wolken kan voorstellen. Op deze massa drijven twee figuren: een nar en een hond. In iedere hoek is een zegel getekend met daarop symbolen die de werken een laag van heraldiek en symbolisme meegeeft, maar dan wel van het soort dat meer vragen dan antwoorden biedt.

Helemaal achterin de lager gelegen ruimte, onder een bureau, ligt een stuk vloerbedekking uitgesneden in de vorm van Texas. Hierop zijn vormen geschilderd die zowel cartoonachtige ontploffingen als uitgerekte sterren kunnen zijn. Het doorpluizen van de website van David Bernstein leert dat hij in Texas is geboren, en dat hij geshockeerd was door de hoeveelheid wapens die hij zag toen hij terugging. De vraag is of dit werk Bernsteins ervaring niet te eenduidig en banaal maakt.

Van de banaliteit van het werk op de vloer is niets terug te vinden in de installatie van Bernstein in dezelfde ruimte. Vier pistoolvormen op metalen staanders zijn op elkaar gericht. Ik moet denken aan de veel voorkomende stand-off scènes in films van Quentin Tarantino waarbij twee of meer karakters tegelijk hun wapens op elkaar richten, waardoor een intense stase wordt bereikt. Er is hier echter meer aan de hand dan alleen dreiging, één van de vormen houdt het midden tussen een architectuurmodel en een wapen.

Iedereen die het spel Chinese Whispers wel eens heeft gespeeld weet dat de uiteindelijke boodschap altijd anders is dat de oorspronkelijke. Ieder knooppunt in een keten van informatie draagt een verstoringspotentieel in zich. Deze tentoonstelling laat genoeg open voor eigen interpretatie: al dwalend ontwikkelen zich gedachten over mobiliteit, karaktervorming, de zee, en uiteindelijk over dreiging en stase. Toch blijft de vraag knagen: is niet iedere presentatie een spel van interpretatie, en daarmee van Chinese Whispers?

Bernice Nauta, NEE (2017). Courtesy Galerie Rianne Groen.