Het is de droom van iedere uitgever en elke redacteur: een tijdschrift maken dat anders is dan alle andere. Er bestaan zoveel tijdschriften, dat werkelijk afwijken misschien een bijna onmogelijke opgave zal lijken. Aan de andere kant concludeert menigeen die het tijdschriftenaanbod onder de loep neemt dat veel tijdschriften (nog) niet bestaan.

Kiez21 (spreek uit K:its twenty-one) is een nieuw internettijdschrift dat in een aantal opzichten verschilt van veel gangbare tijdschriften. Zo zal Kiez21 niet in afleveringen verschijnen, maar wordt de inhoud op een niet-vaststaand tijdstip uitgebreid. Daarnaast biedt Kiez21 de lezer de mogelijkheid om alle teksten op twee manieren te benaderen: met of zonder control. Wie voor de eerste optie kiest, krijgt de teksten zonder opsmuk voorgeschoteld. De artikelen worden zonder illustraties gepresenteerd en de lezer kiest zelf in welke volgorde hij de artikelen wil lezen. Wie tot no control besluit, laat zich verrassen. De essays die nu steeds door kunstenaars zijn vormgegeven, worden in een willekeurige opeenvolging aangeboden. Helaas klinkt dat spannender dan het is. Zelfs als ik de technische onvolkomenheden – die in de toekomst zeker zullen worden opgelost – buiten beschouwing laat, brengt uitgerekend de no control-versie een aantal ernstige tekortkomingen aan het licht.

In de eerste plaats krijgt Kiez21 door de grote diversiteit in vormgevers geen eigen smoel. De homepage is op dit ogenblik alles behalve aanlokkelijk. Storender is echter dat de vormgevers verdwaald zijn geraakt in de ongebreidelde hoeveelheid mogelijkheden die een online tijdschrift biedt. Zij hebben zich niet weten te beperken tot de opties die de tekst zouden versterken of op zijn minst ondersteunen, maar hebben de mogelijkheid vaak uitsluitend benut omdat het een mogelijkheid was. Ter illustratie: het artikel De kolonisatie van Cyberspace van Marianne van den Boomen is in de no control-versie in plaats van te lezen te beluisteren. De tekst maakt deze oplossing al niet noodzakelijk, maar de voordracht is bovendien dermate onbeholpen dat ik vast niet de enige zal zijn, die zijn toevlucht heeft genomen tot de control-versie om van de inhoud van dit artikel kennis te nemen. Los van een dergelijk gebrek aan zelfbeperking, blinken de meeste vormgevers die Kiez21 tot op heden hebben vormgegeven niet uit in originele benaderingen. Het artikel over gothic eurowesterns is bijvoorbeeld gelardeerd met filmfragmenten uit (euro)westerns. Andere ingevingen zijn volkomen onpraktisch: door zwarte letters over een grotendeels zwarte achtergrond te laten lopen, is het artikel over Zuid-Afrikaanse poëzie nagenoeg onleesbaar geworden.

Belangrijker nog is dat juist deze uitgebreide verluchtiging onthult dat de meeste essays weinig om het lijf hebben. Het merendeel van de onderwerpen is te specialistisch, te weinig enerverend of allebei. Bovendien zijn de meeste artikelen in een academische en niet zelden onbeholpen stijl geschreven. Wat dat betreft heeft de redactie enigszins pech gehad. Gezien de beginselverklaring van het tijdschrift waarin gepropagandeerd wordt een tekst van verschillende kanten benaderbaar te maken, is de keuze voor Thomas Vaessens als (gast)auteur een logische. Vaessens heeft bijvoorbeeld in zijn onvolprezen Circus Dubio en Schroom laten zien dat hij een academisch onderwerp (Van Ostayen, Nijhoff en het modernisme in het Nederlandse taalgebied) zowel diepgravend als speels over het voetlicht kan brengen. De opzet van zijn essay De Dichter des Vaderlands en andere curiositeiten laat door de toegevoegde stukken ‘zaptekst’ zien dat hij geprobeerd heeft recht te doen aan de redactionele uitgangspunten, maar de wederwaardigheden rond de verkiezing van de Dichter des Vaderlands lenen zich nauwelijks voor een artikel dat tegelijkertijd steekhoudend en opwindend is. Hetzelfde geldt voor de bijdrage van voormalig Baliedirecteur Chris Keulemans van wie vooral in deze context meer vuurwerk verwacht had mogen worden, maar die ook teveel aan zijn onderwerp (Palestijnse kunst) gebonden lijkt om tot een vernieuwende vorm te komen.

Het lijkt erop dat de redactie van Kiez21 te veel ineens heeft gewild. Daardoor maakt het tijdschrift een rommelige indruk. Sommige artikelen zijn in het Engels, andere in het Nederlands en er wordt een allegaar aan onderwerpen aangeboord die bovendien meestal meer aan cultuur in de breedste zin des woords dan aan theorievorming en/of journalistiek appelleren. Zoals bij veel tijdschriften getuigt dit ‘proefnummer’ tegelijkertijd van een heleboel tekortkomingen als van een aantal interessante ideeën die in de toekomst hopelijk een betere uitwerking krijgen. Zoals blijkt uit de selectie van Keulemans, Vaessens en kunstenaar Popel Comou – die een interessante serie rond hotelkamers heeft bijdragen – heeft de redactie talent om de juiste mensen te benaderen. Zij moet echter een duidelijker stempel op het tijdschrift drukken door de kwaliteit van de artikelen op te krikken en zich in de keuze van vormgevers te beperken. ‘Anders zijn’ is immers niet voldoende. Antonin Artaud schreef weliswaar ooit dat er niet genoeg tijdschriften zijn, heel weinig zijn er ook weer niet.