Alec Soth is een van de meest gevierde Amerikaanse fotografen van dit moment. Hij wordt vaak in een adem genoemd met grootheden als Robert Frank, Lee Friedlander en Stephen Shore. Soth doorkruist met een auto de VS om op eigen wijze het land in beeld te brengen. Hierbij maakt hij gebruik van een grootformaatcamera, wat verstilde en haarscherpe beelden oplevert.
De reizende tentoonstelling Gathered Leaves, die tot nu toe Londen, Belfort, Helsinki en Antwerpen aandeed en vanaf november te zien is in de Deichtorhallen in Hamburg, neemt Soths vier belangrijkste fotoboeken van de afgelopen tien jaar als uitgangspunt om de ontwikkeling in zijn carrière zichtbaar te maken. Tentoonstellingsmaker Kate Bush, conservator fotografie van het Science Museum in Londen, stond hierbij voor de uitdaging om de tweedimensionaliteit en het narratieve karakter van een boek naar de museumwand te vertalen.
In FOMU worden de series in vier zalen en in chronologische volgorde belicht. Een selectie uit de verschillende series hangt als afdrukken aan de wand, terwijl in vitrines het ontstaansproces en het onderzoek van de verscheidene boeken worden getoond. Het is een zeer esthetische maar ook enigszins statische presentatie. Desondanks slaagt de tentoonstelling erin het bijzondere, poëtische narratief van zijn boeken goed zichtbaar te maken.
Soths eerste succesvolle fotoboek Sleeping by the Mississippi (2004) is het resultaat van een 3.200 km lange road trip langs de oevers van de Mississippi. Het is een ode aan de rivier en de bijzondere mensen die langs haar oevers wonen. Portretten worden afgewisseld met poëtische landschappen en interieurs waarin Soth dromen en geloof, maar ook de realiteit van verval en armoede zichtbaar maakt.
Sleeping by the Mississippi betekende Soths doorbraak. Het leverde hem een plek bij het fotoagentschap Magnum en roem binnen de kunstwereld op. Kortom, zijn werk wordt zowel gewaardeerd als sociaal document én als kunstfotografie. In de tentoonstelling wordt vooral de artistieke kant van Soths werk belicht. Per zaal is steeds één tekst die uitleg geeft over de serie als geheel waarin vooral het poëtische karakter van zijn werk wordt beschreven. De individuele foto’s krijgen geen verdere achtergrond, waardoor de aandacht volledig uitgaat naar het beeld op zich. Het sociale aspect wordt wel duidelijk in de documentaire Somewhere To Disappear (2010). De film illustreert hoe Soth in contact komt met de geportretteerden en hoe hij ze op een zeer integere manier benadert waardoor ze zich open en kwetsbaar durven op te stellen.
Soths tweede fotoboek Niagara (2006) staat in aanpak en sfeer dicht bij zijn eerste serie. Ook hier vormt water de achtergrond van het verhaal, met ditmaal (mislukte) liefde en kwetsbaarheid als leidraad. De beroemde Niagara watervallen, vanouds symbool voor de liefde, worden tegenwoordig vooral geassocieerd met massatoerisme, goedkope huwelijksreisjes en, helaas, ook zelfmoorden. ‘Als ik de watervallen als metafoor beschouw, dan denk ik aan intense seksualiteit en een onhoudbaar verlangen’, schrijft Soth. In Niagara verenigt hij de twee gezichten van deze plek: goedkope motels en clichébeelden van de watervallen worden afgewisseld met tedere portretten van jonggehuwden.
Met Broken Manual (2010) slaat Soth een andere weg in. Tussen 2006 en 2010 gaat hij op zoek naar mensen die zich hebben teruggetrokken uit de bewoonde wereld en alleen in de natuur gaan leven. Aanleiding is Soths eigen behoefte aan afzondering en zijn fascinatie voor de industrie die zich rond dit fenomeen heeft ontwikkeld (denk aan zelfhulpboeken tot makelaars voor grotwoningen). Broken Manual is in tegenstelling tot zijn voorgaande publicaties geen klassiek fotoboek, maar een handboek voor een teruggetrokken bestaan buiten de samenleving. Ook laat hij zichzelf toe de camera wat losser te gebruiken, wat deze serie een minder statisch karakter geeft. Toch bevat de serie ook zeer iconische foto’s, zoals het portret van een jongen in een schilderachtig landschap. Echter, zijn skinhead-achtige uiterlijk en het hakenkruis op zijn bovenarm halen je weer terug naar de realiteit.
In zijn meest recente serie Songbook (2015) kiest Soth voor een meer klassieke benadering van reportagefotografie. De beelden zijn spontaner dan zijn voorgaande werk omdat deze niet met een grootformaatcamera zijn geschoten en voor het eerst zwart-wit zijn. Ook is de fotograaf zelf minder ‘aanwezig’ in de beelden en zijn de taferelen luchtiger van toon, soms zelfs humoristisch. Hij neemt met deze serie voor het eerst een duidelijk maatschappijkritisch standpunt in, en wel tegen de sociale media en het daaruit voortvloeiende individualisme. Foto’s van plekken waar mensen naartoe gaan voor sociaal contact, zoals de hobbyclub, een dansgroep of een muziekfanfare worden afgewisseld met beelden die de leegte van de sociale media symboliseren.
De tentoonstelling toont een interessante ontwikkeling in Soths oeuvre en weet zowel de kracht van zijn individuele foto’s als de bijzonderheid van zijn publicaties te tonen. Tegelijkertijd is het ook een enigszins conventionele benadering van zijn werk, waarbij voorbij wordt gegaan aan de sociale en meer vernieuwende kant van Soths praktijk. Dat hij bijvoorbeeld ook actief is als Instagrammer, blogger, uitgever van kleine artistieke tijdschriften en publicaties, en als fotografiedocent met een zeer onorthodoxe lesmethode, komt in Antwerpen niet aan bod. Hoe dit te vertalen naar de museumwand is aan de makers van zijn volgende overzichtstentoonstelling.
