De zwarte eindigheid en de constructie van iets nieuws

Eline van der Haak
Tentoonstellingsoverzicht New Territory, West Den Haag

In de eerste ruimte in West in Den Haag hangen twee grote witte doeken, die allebei door middel van vuur zijn bewerkt, waardoor een afgebladderd gat in het canvas is ontstaan waarachter het spieraam te voorschijn komt. Het perfect wit geschilderde doek wordt rigoureus doorbroken, de gedeeltelijke verdwijning ervan zorgt voor een nieuw beeld dat bestaat uit een patroon dat is ontstaan door de sporen van het roet, de vorm van het gat en het zwartgeblakerde houtwerk dat bloot is komen te liggen.

De Deense, maar in New York gevestigde kunstenaar Kasper Sonne heeft de twee werken met de titels Borderline (New Territory nr. 56 & nr. 57) (2014) ter plekke gemaakt voor de tentoonstelling New Territory en dat heeft er misschien aan bijgedragen dat ze perfect in de witte ruimte met de twee massief zwarte schouwen passen. Ook de vulkanische zwarte rotsblokken (Untitled (Vulcan)) (2014) die her en der verspreid op de vloer liggen zorgen voor een krachtig beeld dat in eerste instantie esthetisch totaal in balans lijkt te zijn.

Aan de andere kant wordt de kijker geconfronteerd met een contrasterend beeld, de orde die hier nu heerst is vooraf gegaan door een brand, een vernietigend vuur dat hier ooit heeft gewoekerd. De rotsblokken refereren aan een vulkaan waar een kolkende vuurmassa heeft plaatsgemaakt voor de zwartverkoolde brokstukken die zijn achtergebleven. Het lijkt wel alsof we getuige zijn van een situatie waarin het gevaar inmiddels is geweken en de overblijfselen een bepaalde rust en schoonheid opleveren. De combinatie en samenkomst van de kleuren zwart en wit versterkt het gevoel van contradictie. In de westerse wereld kennen wij deze kleuren allerlei connotatieve waarden toe: het wit vaak staat voor puurheid en reinheid, terwijl zwart juist hoort bij dood en rouw. Wit staat in deze werken dan misschien symbool voor het begin, een startpunt, en zwart juist voor de eindigheid. De toevoeging van het zwart is in feite door een destructieve daad tot stand gekomen voor een constructie van iets nieuws.

Bij het betreden van de tweede ruimte is meteen weer een vulkanisch rotsblok te zien en hierdoor wordt de herinnering aan het werk uit de eerste ruimte verstrekt. Hier zijn drie verschillende video’s te zien, die alle drie op dezelfde hoogte hangen. Ik had hierdoor in eerste instantie het idee dat het om één werk ging, maar de afzonderlijke titels maken duidelijk dat dit niet het geval is. Toch is het onvermijdelijk om de werken niet in enige mate als een geheel te bekijken door de manier waarop zij naast elkaar zijn gepresenteerd. Weer komen de kleuren zwart en wit terug.
In de eerste video The List (2006 -2010) is een zwart beeld te zien waarop in witte letters steeds andere teksten te lezen zijn. Het lijken een soort statements, waarvan steeds het tweede woord in een volgend beeld wordt gebruikt als eerste woord, bijvoorbeeld: ‘egoism is complex’, ‘complexity is simple’, ‘simplicity is timeless’, ‘times are changing’. In de video Bad Chemistry (2014) wordt het woord ‘bad’ achter elkaar opgevold door verschillende woorden, zoals ‘bad brains’, ‘bad education’, ‘bad habits’, ‘bad times’, ‘bad dog’, enzovoort. Te midden van deze twee tekstvideo’s wordt in een loop de video Total Revolution (2009) getoond. Hierin is in zwart-wit een luchtbel te zien die in een langzaam tempo naar beneden zakt om vervolgens uit elkaar te spatten in allerlei stukjes glas.

Ik vind het vrij lastig om de teksten die elkaar in hoog tempo opvolgen meteen te interpreteren. Ze lijken grote betekennissen bij zich te dragen, maar tegelijk worden ze bijna nietig doordat ze even op je netvlies terecht komen en voor je erover na kan denken staat de volgende tekst al weer in beeld. Daarnaast lijkt het nodig te zijn om een gedachte te vormen over de relatie tussen de teksten die in beide video’s te zien zijn, omdat het niet goed lukt om je maar op één tegelijk te concentreren.

De middelste video is wat mij betreft op te vatten als de verbindende schakel tussen de werken. De heldere bel kan ook wel opgevat worden als een soort wereldbol van zuiverheid en vol van betekenis. Uiteindelijk blijkt hij van glas te zijn en stort hij op een bijna gewelddadige manier in duizenden stukjes uit elkaar. Op eenzelfde manier lijken alle woorden die voorbij komen op een luchtbel die ieder moment uit elkaar kan spatten en hiermee krijgen de woorden een bepaalde leegheid en betekenisloosheid. Daarmee zorgt de kunstenaar ook hier ervoor dat deconstructie juist kan zorgen voor een nieuwe realiteit met een opnieuw geschapen betekenis.

Kasper Sonne, (UNTITLED (VULCAN)) (2014)
Kasper Sonne, Borderline (NEW TERRITORY NR. 56 & NR. 57) (2014) en (UNTITLED (VULCAN)) (2014)
Kasper Sonne, THE LIST (2006 -2010)
Kasper Sonne, TOTAL REVOLUTION (2009)