Misschien is alle kunst een poging om het toeval in een wurggreep te krijgen. In het werk van fotografe Martine Stig speelt het vastleggen van het vluchtige en onvoorspelbare zeker een wezenlijke rol. Het draait bij haar om de strikte uitvoering van een concept waarbij de uitkomst een verrassing is. Zo gaf zij in haar serie After (1998) een aantal jonge stellen de opdracht direct na het vrijen uit bed te stappen, iets aan te schieten en vervolgens via de zelfontspanner van een klaargezette camera een foto van zichzelf te maken. Het resultaat was opmerkelijk. De portretten toonden niets van de verwachte extase, evenmin van tederheid. Vrijwel iedereen keek schuchter en vervreemd in de lens als een kind dat net is wakker gemaakt en niet begrijpt waarom.

Stigs nieuwste project is een boek dat in samenwerking met grafisch ontwerper Vanessa van Dam tot stand is gekomen: Any resemblance to existing persons is purely coincidental. De titel verwijst naar de standaardtekst die in films en boeken wordt gebruikt, vooral als er reden is om aan te nemen dat personages wel degelijk naar figuren uit het echte leven zijn gemodelleerd. Hier zijn de rollen omgedraaid. Toevallige passanten zijn volgens een ingenieus door Van Dam en Stig opgesteld systeem uitverkoren om een personage te worden in het verhaal van Mr. Wood. Volgens deze gestructureerde willekeur maakten Van Dam en Stig twee uitgebreide fotoreportages in Bombay en Los Angeles met de bedoeling de beelden een min of meer coherent verhaal over het fictieve personage Mr. Wood te laten vertellen.

Het idee om een voorbijganger te volgen en zijn doen en laten te plaatsen in een context waarvan hij zelf niet op de hoogte is, doet denken aan het werk van de Franse kunstenares Sophie Calle, die haar personages ook op straat vond en ze letterlijk bleef achtervolgen. De Mr. Wood-verhalen hebben echter een totaal andere uitwerking op de kijker. Waar het schaduwen van Calle de beklemming van zowel de obsessionele fascinatie van de voyeur als die van het geobserveerde object naar voren brengt, daar blijven de verhalen van Stig en Van Dam vooral speels. Stig en Van Dam spelen het spel weliswaar heel serieus. Elke vooropgestelde regel wordt nageleefd. Er wordt niet gesmokkeld om een interessantere hoofdpersoon of een mooiere foto te krijgen. Daar zit misschien het probleem. In een onlangs op televisie uitgezonden documentaire over het project was duidelijk te zien hoe opwindend dit spel voor de makers was. De twee vrouwen renden door de straten van Bombay om hun pas gevonden personage in beeld te houden en haalden halsbrekende toeren uit om geheel volgens de spelregels de volgende foto te kunnen nemen. Dat achterin het boek het recept voor het maken van een eigen Mr. Wood is opgenomen, is even leuk als logisch. Het project appelleert aan een verlangen dat velen zullen herkennen, namelijk het ware leven te willen inrichten als een film. Het ernstige enthousiasme waarmee Stig en Van Dam zich aan hun zelf opgelegde fictie wijdden, werkte in de genoemde documentaire bijzonder aanstekelijk.

Ten opzichte van het flitsende medium film komt het gekozen format van een boek echter erg statisch over. In gedrukte vorm heeft het verhaal van Mr. Wood helaas niet het opwindende effect dat zowel de documentaire als de grondgedachte teweeg brengen. Zoals bij zoveel conceptuele kunst is de idee in plaats van een vruchtbare voedingsbodem voor het project, eerder de houtworm die het werk van binnenuit opeet. In dit geval is het de paradox tussen het speelse en het formele, of anders gezegd, die tussen de strikte navolging van de regels en het spel, die soms problematisch werkt.

In Any resemblance to existing persons is purely coincidental komt dat heel duidelijk aan het licht door de verschillen tussen de twee verbeelde verhalen. Bij het verhaal dat in Bombay speelt, is Vrouwe Fortuna behulpzaam geweest. Het gebrek aan charisma van de Indiase Mr. Wood maakt hem tot een intrigerend personage. Ook de andere vaste onderdelen van het verhaal zoals de jonge passanten die Mr. Wood in zijn jeugdjaren moeten voorstellen of de toevallige ‘ontmoetingen’ die alleen dankzij de camera tot stand zijn gekomen, roepen in de Bombay-versie van het verhaal spanning op. In de voor ons westerlingen herkenbaardere context van het verhaal in Los Angeles blijft die echter grotendeels achterwege. De Mr. Wood die door het lot is aangewezen, is in geen enkel opzicht zo mysterieus als zijn Indiase naamgenoot en hetzelfde geldt voor zijn ‘familie’. Hier had de kunstenaar zich van zijn concept moeten afkeren, moeten smokkelen voor een boeiender resultaat. Het spel is volgens dezelfde regels gespeeld, maar de toevalsengel laat zich van zijn slechtste kant zien.